Samenzijn voor twee, Chinees ondertiteld
Op een mooie dag in een warm land komt een witte auto over een verlaten kustweg aanrijden. Een vrouwenstem maakt een verwijtende opmerking, een man verdedigt zich zonder veel verve....
Deze scène komt uit de korte film Forever and Ever (1995) van het kunstenaarsduo Jeroen de Rijke en Willem de Rooij, die hun gezamenlijke projecten begonnen op de Amsterdamse Rietveld Academie. Het Van Abbe Museum in Eindhoven toont twee films uit die eerste periode van het tweetal in het kader van de Zomerpresentaties, gelijktijdige kleine tentoonstellingen van verschillende kunstenaars onder wie Bruce Nauman.
Vergeleken bij Forever and Ever, waarin verschillende verhaallijnen als in een bioscoopfilm door elkaar heen lopen, vliegen de drie minuten van Chun Tian (1994) erg snel voorbij. Toch heeft deze tweede film evenveel, zo niet meer, zeggingskracht.
Het draait allemaal om menselijk contact. In Forever and Ever volgen vier korte scènes elkaar op. Allevier spelen ze zich af in India. Een jong meisje staat bijna bewegingloos tegen de achtergrond van Bombay. Ze kijkt recht in de camera, met af en toe een intense blik opzij, alsof daar iemand is die voor de kijker altijd onzichtbaar zal blijven. De veroorzaker van haar verhaal? Ook in het fragment met de witte auto is het gissen naar details. Heeft het geheel te maken met het derde deel, een eindeloos rinkelende telefoon in een kil ingerichte villa? Voor wie? Voor hoelang nog? Een onopgemaakt bed vormt het enige teken van leven. De laatste scène is een gesprek tussen twee vrienden. Bij een nachtelijk vuur praten zij over de sterren, en de onbegrijpelijkheid daarvan laat hen beiden in vertwijfeling achter.
Automatisch probeer je verbanden te leggen tussen de fragmenten, als bij het verwarrende begin van een bioscoopfilm. Maar daarin wordt alles uiteindelijk duidelijk, terwijl De Rijke en De Rooij je met allerlei vragen achterlaten.
Het duo maakt gebruik van cinematografische thema's, zoals het tegenover elkaar zetten van de grote stad en de natuur, eenzaamheid en verbondenheid. Tegelijkertijd gaat de vergelijking met een bioscoopfilm niet op door de nadrukkelijke verstilling, zoals in de scène met het eenzame meisje. Hier krijgt het werk een meer fotografische kwaliteit.
Deze kwaliteit is nog duidelijker aanwezig in Chun Tian (Chinees voor lente), waarin de beelden ronduit statisch zijn. De roze bloesem van een magnoliaboom beweegt minimaal als de camera zich langzaam naar het beeld van een Chinese man en vrouw verplaatst. Wat volgt, is een liefdesverklaring waarbij ze beurtelings naar elkaar kijken. Je hoort Chinese uitspraken, zonder dat de twee hun mond opendoen, en de ondertitels verschijnen te vroeg of te laat in beeld.
Deze twee roepen minder vragen op dan het duo in de witte auto, omdat de setting waarin ze verschijnen monumentaler is, verstilder. De verschillende verhaallijnen in Forever and Ever worden in Chun Tian teruggebracht tot één beeld: het samenzijn van twee mensen. De fotografische elementen en de extreme kortheid zorgen voor een krachtige boodschap. De taal laat het afweten, maar de geliefden lijken elkaar met hun lichaam te verstaan.
