Rustig en zonder poeha vertelt ‘Armageddon Time’ een verhaal over klassenverschillen en racisme ★★★★☆

De vorige film van de Amerikaanse scenarist en regisseur James Gray, Ad Astra, was een ambitieus ruimtevaart-epos. Het is dus niet gek om bij de titel Armageddon Time te denken aan apocalyptische sciencefiction, of op zijn minst een rampenfilm. Het tegendeel blijkt waar: Grays nieuwe film is een kleinschalig familiedrama, een hoogst intieme terugblik op zijn jeugd in een joods middenklassegezin in de jaren tachtig.

Stiekem was ook Ad Astra, dat draaide om de zoektocht van een zoon naar zijn vader, een ingetogen familiedrama, maar dan in de ruimte. Gray keert in zijn films (The Yards, Little Odessa, The Lost City of Z) voortdurend terug naar de relaties tussen familieleden. In die zin is Armageddon Time geen buitenbeentje in zijn oeuvre, maar een zo persoonlijk verhaal vertelde de regisseur niet eerder.

Hoofdpersoon Paul Graff is een jaar of 11 en woont in Queens, New York. Zijn oorspronkelijke familienaam is Greizerstein, zijn familie van moederskant komt uit Oekraïne, waar zijn overgrootouders slachtoffer werden van de pogroms.

De titel (die verwijst naar een doempredikende Ronald Reagan) is niet het enige waarmee Gray zijn publiek op het verkeerde been zet. Armageddon Time lijkt in eerste instantie een in nostalgie gedrenkt drama: typisch zo’n film waarin de filmmaker met een milde blik kijkt naar zijn jongere zelf. Waarin opgroeien wordt verbeeld als een eervolle strijd tegen welke vijand dan ook.

Maar Gray spaart zichzelf helemaal niet. De jonge acteur Banks Repeta heeft wel een engelengezicht, maar Paul is geen bijzonder aardig kind. Hij is lastig, niet geïnteresseerd in school en te naïef en egocentrisch om een goede vriend te zijn voor zijn klasgenoot Johnny, die zwart is en uit een armere wijk komt. Terwijl Paul met dank aan zijn gulle grootvader (een breekbare Anthony Hopkins) naar een dure school kan, vergaat het Johnny steeds slechter.

Rustig en zonder poeha vertelt Gray een verhaal dat zich gaandeweg vertakt, dat gaat over klassenverschillen en racisme, waarbij de invloed van de familie Trump op de achtergrond een rol speelt. Pauls ouders willen niets liever dan dat hun kinderen goed terechtkomen. Een Amerikaanse droom die, al hun progressieve opvattingen ten spijt, zorgt voor oogkleppen. Want wie slechter af is, moet het zelf maar zien te rooien.

Zo wordt het verhaal van één jongen alsnog een veelomvattende, zelfkritische maatschappijbeschouwing. Geen ruimtespektakel, maar toch iets groots.