Rijneveld vangt de leegte van het boerengezin in genadeloze beelden, maar soms schiet de schrijver door

Als de oudste zoon uit een gelovig boerengezin vlak voor Kerst verongelukt, wordt de kerstboom aan de straat gezet en het kerstdiner weggedaan. 'Later dacht ik weleens dat hier de leegte begon', mijmert zusje Jas, hoofdpersoon uit De avond is ongemak, de debuutroman van dichter Marieke Lucas Rijneveld (1991).

Die leegte vangt Rijneveld in genadeloze beelden. Neem de ouders, die hun waterbed na de dood van hun zoon wegdoen; het deint te veel tijdens het huilen. De vader laat het matras leeglopen op het erf, de plas water bevriest en het ijs kraakt als de lijkwagen eroverheen rijdt. Verdriet en kilte binnen een huwelijk kan moeilijk nog ijzingwekkender worden neergezet.

Sterk is Rijneveld ook in het oproepen van de grauwe sfeer op de boerderij; koeien met blaren in hun bek, ingevroren palingen gewikkeld in het Reformatorisch Dagblad, twee rieken die met hun tanden in elkaar liggen 'als biddende handen'.

Soms schiet de schrijver door. De stoet aan dode dieren staat wat al te flagrant symbool voor de alom aanwezige Dood. Met metaforen had ze veel zuiniger kunnen zijn en vieze woorden ('poepgaatje' is favoriet) verliezen hun lading als je ze zo vaak herhaalt als Rijneveld doet.

Kwalijker is dat er inhoudelijk veel niet klopt. Het bed van Jas is te klein. Maar dat was het bed van haar overleden broer, die al bijna volwassen was. Dus hoe klein kan dat bed zijn geweest?

Of: Jas vangt in het voorjaar twee padden en bewaart ze op haar kamer. Uitvoerig wordt beschreven dat ze niet eten en uitdrogen. Toch leven ze in december nog steeds. Werkelijk?

Verder lijken scènes te veel op elkaar, worden plotlijntjes niet afgemaakt en wemelt het van de inconsequenties. Mankementen die zo in het oog springen kunnen niet worden verhuld. Zelfs niet door de mooie sfeerbeeldtaal van Rijneveld.