Regisseur Josephine Decker dompelt Shirley onder in de psychologische beklemming die Jacksons eigen verhalen zo kenmerkt ★★★★☆

Hoe doet ze het, wil een lezer weten van auteur Shirley Jackson (Elisabeth Moss, sterk lijkend op de echte Jackson). Hoe krijgt ze hem zover dat hij zijn hoofd op de tafel te pletter wil slaan? Ook op hoofdpersonage Rose (Odessa Young) heeft Jacksons werk een stevig effect. In de trein, zittend naast kersverse echtgenoot Fred (Logan Lerman), leest ze ‘The Lottery’, waarin een keurige Amerikaanse huisvrouw de gruwelijke hoofdprijs van de jaarlijkse dorpsloterij wint. Rose heeft het verhaal amper uit of ze stuurt aan op treinseks met Fred.

Dat belooft wat, in Shirley, de bewerking van de semibiografische roman van Susan Scarf Merrell. Rose staat op het punt om persoonlijk kennis te maken met Jackson en haar man Stanley Hyman (Michael Stuhlbarg), nu Fred gaat werken op Stanleys universiteit. Het idee is dat ze tijdelijk logeren bij het oudere echtpaar, maar Stanley heeft andere plannen. Voor ze er erg in heeft, en zonder dat Fred tegensputtert, wordt Rose ingelijfd als hulp in de huishouding en persoonlijke verzorger van de labiele, aan pleinvrees lijdende Jackson.

Regisseur Josephine Decker en scenarist Sarah Gubbins (I Love Dick) scheppen tussen de twee echtparen een troebele relatie, die geregeld herinnert aan de giftige dynamiek uit de toneelklassieker Who’s Afraid of Virginia Woolf? van Edward Albee. Rose komt het met klimop begroeide landhuis intussen nauwelijks nog uit.

Dat geldt ook voor de film, die bovendien dicht op de huid van Rose en Shirley blijft. Hun gezicht en handen, soms een mond of wang, domineren geregeld het scherm. De van bits naar broeierig vervloeiende verstandhouding tussen de vrouwen, die dankzij de fantastische actrices sowieso volop zindert, wordt daarmee nog tastbaarder.

Opvallend, en interessant voor de interpretatie van de steeds raadselachtigere film, is dat verder alleen Jacksons typemachine zulke extreme close-ups krijgt. De mannen worden door cinematograaf Sturla Brandth Grøvlen steevast op afstand gefilmd. Stanley weet dan ook niet dat zijn vrouw een volgende roman schrijft, gebaseerd op de verdwijning van een studente. Rose dient daarbij als muze, opduikend in Shirleys droombeelden van de vermissingszaak.

Decker speelt in haar vierde speelfilm volop verstoppertje met de historische feiten. Zelfverzekerd dompelt ze de biografie van Jackson onder in de psychologische beklemming die Jacksons eigen verhalen zo kenmerkt. Dat is precies wat Shirley zo fris en spannend maakt: eerder een alternatieve werkelijkheid dan een conventioneel verbeeld schrijversleven.

Prachtmateriaal levert dat op voor actrice Elisabeth Moss, die hier de tijd van haar leven lijkt te hebben. Wanhoop, inspiratie, razernij, het plezier van de vernedering en de zucht naar erkenning: het vlamt allemaal op in Moss’ ogen, terwijl ze ook de geestelijke uitputting én de vileine humor van haar personage perfect weet te treffen. Een vrouw die anderen in as kan leggen terwijl ze zelf op de rand van de afgrond balanceert, dat is háár Shirley.