Productioneel piekfijn, maar script De Tweeling hapert

Het verhaal

Na afloop van het gulle slotapplaus na de première van de musical De tweeling kwam als extra attractie Tessa de Loo op. Zij is de schrijfster van de roman De tweeling (1993), die in 2002 werd verfilmd. Nu is er dus ook een musical, een productie van Stage Entertainment.

Terecht dat De Loo daar stond - zij is de schepper van dit verhaal dat zo veel mensen heeft geboeid. Over een Duitse tweeling die op 7-jarige leeftijd wordt gescheiden; tijdens de oorlog groeit Anna op bij haar Duitse oom op een boerderij, Lotte verhuist naar Nederland om bij verre familie in een gegoed milieu volwassen te worden. De oorlog stuurt hen beiden een andere kant op: Anna trouwt met de blonde Duitser Bernd die later als SS-er aan het Oostfront sneuvelt, Anna wordt verliefd op de Joodse barpianist David en treedt met hem op in het Amsterdamse Tip Top-theater. Ook David overleeft de oorlog niet.

Door wederzijdse daadkracht en doorzettingsvermogen worden de zusjes na de oorlog herenigd. Maar hun uiteenlopende levensloop heeft diepe worden geslagen die niet een-twee-drie te genezen zijn. In hoeverre is de mens in staat het kwaad te accepteren en een plaats te geven, zodat vergeving mogelijk wordt?

Daarover gaan het boek, en de film, en ook de musical. Belangrijk verschil is dat in de musical de meisjes elkaar snel na de oorlog weerzien, in boek en film gebeurt dat pas veel jaren later, als ze al behoorlijk oud zijn.

De voorstelling

De tweeling is gemaakt door hetzelfde artistieke team dat ook de Hazes-musical Hij gelooft in mij maakte - Frank Ketelaar en Kees Prins: script, Ruut Weissman: regie. De muziek werd in dit geval gecomponeerd door Ilse DeLange en JB Meijers, Daniël Lohues schreef mee aan de liedteksten.

Die muziek is nergens glad of sentimenteel, geen zoetsappigheid gelukkig die bij dit onderwerp op de loer ligt, of makkelijke liedjes die je al na een minuut kunt meezingen. Het zijn sfeervolle composities die ingetogen langs ingehouden emoties meanderen. Nummers als Voor altijd en Niemand weet wat er komt zijn hoogtepunten van samenzang. De teksten zijn helaas niet al te diepgravend en komen niet verder dan gemeenplaatsen over liefde, gemis en verlies.

Het zwakke punt van deze musical is vooral het script, dat het toch al wat eenduidige verhaal nog verder uitholt. De tweeling is eigenlijk de Hollandse variant op Sophie's Choice, maar de scheiding zelf komt in de voorstelling rijkelijk laat, terwijl dat toch het dramatische hoogtepunt zou moeten zijn. Tenenkrommend zijn de scènes waarin na de oorlog foute Nederlanders worden opgepakt en vernederd ('vieze, vuile, gore moffenhoer!'). Harde stemmen, vet acteren, kort door de bocht. Goed en fout, SS-tekens en Jodenster, brute mannen en lieftallige meisjes worden net iets te clichématig tegenover elkaar gezet. Af en toe is deze productie ook een beetje een geschiedenisles. Telkens worden wetenswaardigheden over het verloop van de oorlog voorgelezen uit kranten - een dramaturgisch zwaktebod.

Productioneel is intussen alles piekfijn in orde: mooi licht, een perfecte geluidsinstallatie en sfeervolle filmbeelden die allerlei opzichtige decors vervangen. Maar dit team zet wel een paar stappen terug qua vernieuwing in het musicalgenre, die met producties als Petticoat en Hij gelooft in mij zo hoopvol was ingezet. Daarin werd de Hollandse musicaltraditie (een bijna kleinkunstachtige mix van zang, dans en vertelling) gecombineerd met een steeds geavanceerdere theatertechniek.

De tweeling is een stuk traditioneler. Bovendien spelen veel scènes synchroon omdat het nu eenmaal om twee gescheiden zusjes gaat (jong en ouder), en over twee geschiedenissen. Op den duur wordt dat wat saai. Dat alles resulteert tenslotte in schetsmatig, keurig aangeharkt oorlogsleed op microformaat.

De artiesten

Het vinden van twee jonge actrices die kunnen zingen en acteren en ook nog op elkaar lijken - het moet een flinke klus zijn geweest. Rosa de Silva en Hanna van Vliet spelen Lotte en Anna en doen dat voortreffelijk. De Silva is als het Hollandse, keurige meisje wat resoluter en ernstiger, Van Vliet als Duitse boerenmeid losser en vrijer. Hun mannen zijn de blonde Niels Gooijer en de donkere William Spaaij. Allebei charmant, waarbij Spaaij onderhand de echte routinier is: vlot en gewiekst. Het ensemble groepeert zich vaak in mooie, strakke choreografie. Verder zijn er twee schattige meisjes die Anna en Lotte als 7-jarigen verbeelden.

Rosa de Silva speelde eerder de titelrol in het toneelstuk Anne. Dat verhaal over die opeengepakte mensen in dat bedompte, angstige achterhuis is nog steeds hét verhaal over meisjes in oorlogstijd.