Proces van de vorige eeuw, documentaire van het jaar
Wat herinneren we ons van die zaak, nu meer dan twintig jaar geleden? Sportheld O.J. Simpson verdacht van de moord op zijn vrouw Nicole Brown Simpson en de toevallige passant Ronald L. Goldman. De achtervolging op de Amerikaanse snelweg in de witte Ford Bronco. Hij had het gedaan toch? En hij werd vrijgesproken.
De twintigste verjaardag van het proces heeft twee producties opgeleverd die de zaak weer in het middelpunt van de belangstelling hebben gebracht. The people v. O.J. Simpson is een Amerikaanse dramaserie die het deze week in ieder geval schopte tot de Volkskrant Top-10 van beste televisieseries van het jaar.
En vanaf de eerste dag van het nieuwe jaar, en de vier daaropvolgende dagen is op de NPO de 5-delige, 7,5 uur durende documentaireserie OJ: Made in America van Ezra Edelman te zien, die eerder op het Idfa draaide: een meesterwerk.
Het hart van deze fascinerende serie over opkomst en ondergang van een Amerikaanse held is het proces. Daarnaast vertelt Edelman zo veel meer over rassenongelijkheid, de giftige verhouding tussen politie en zwarte bevolking (vooral in Los Angeles), de Amerikaanse sportwereld, klassejustitie en de uitwassen van de celebrity-cultuur, dat je aan het slot het gevoel hebt compleet te zijn ondergedompeld in een portret van de recente geschiedenis van het land zelf.
O.J.: made in america (5 episodes)
Regie Ezra Edelman
Te zien: 1 t/m 5 januari, eerste aflevering zondag, 22.45 uur, NPO 2
Eerste verrassing voor de gemiddelde Nederlandse kijker, die gewapend met slechts een handjevol feiten gaat kijken: hoe goed O.J.Simpson was. Hij werd de beste running back van zijn generatie, in staat om in volle versnelling het hele veld over te steken, terwijl hij met schijnbewegingen de verdediging liet mistasten - de sportmetaforen liggen in het turbulente leven van Simpson voor het oprapen. Edelman schetst zorgvuldig, en met gebruikmaking van prachtig archiefbeeld en vele getuigenverklaringen, hoe een jongen uit de arme buurten, zich als football superster volledig ontrok aan het maatschappelijk debat. O.J. was 'zonder kleur' voor ons, zegt de Hertz-directeur nu. De atleet zelf: 'I'm not black. I'm O.J.'
En dat terwijl het land in brand stond en vele zwarte atleten radicale keuzes maakten. De roem en de populariteit onder zijn machtige vrienden maakten O.J. lang onaantastbaar, ook al stapelden de bewijzen zich op dat hij ziekelijk jaloers was en zijn vrouw mishandelde.
De ultieme ironie die Edelman in zijn eigen zorgvuldige opgebouwde betoog aansnijdt, is het gegeven dat de verdediging in de moordzaak het feit dat O.J. zwart was, centraal stelde. Helemaal toen duidelijk werd dat een rechercheur (Mark Furhrman, ook door Edelman aan de tand gevoeld) in het verleden rascistische uitspraken had gedaan. De enorme vreugde onder de zwarte bevolking over de vrijspraak zei alles over de verziekte verhouding met de politie. Schuldig of niet: het was payback time.
Dat O.J.Simpson later, belicht in de vijfde, fascinerende episode, tot 33 jaar cel werd veroordeeld voor een bizarre overval kan dan ook moeiteloos als de tegenzet van justitie worden gezien. Proces van de vorige eeuw: documentaire van het jaar.
