Prix de Rome is eindelijk weer leuk met humor en sensaties
Anders dan in voorgaande jaren gaat het bij de kanshebbers op de Prix de Rome weer om de zinnen en minder om het verstand - en dat is prettig verrassend. Wat ook leuk is: alle vier kandidaten, uit wie vrijdag de winnaar wordt gekozen, zijn vrouw.
In de lift naar de vierde verdieping van de Kunsthal in Rotterdam is het licht knalroze. Een paar seconden lang sta je in het binnenste van een zuurstok. Als de liftdeuren opengaan zijn de kegeltjes in het oog zo overprikkeld dat de witte ruimte die je betreedt knalgroen lijkt.
Gebruik dit jaar je hele lichaam bij de tentoonstelling van genomineerden voor de Prix de Rome. Saskia Noor van Imhoff, want haar werk was het, geeft je ogen een dreun; bij Rana Hamadeh zijn het juist de oren; Katarina Zdjelar spreekt de tastzin aan en van Melanie Bonajo moet je jezelf op een groot knuffelobject draperen om haar film Progress vs Sunsets te bekijken. Die film laat je ook nog geregeld lachen.
Voor de Prix de Rome-tentoonstelling nam Saskia Noor van Imhoff de Kunsthal onder handen: ze zaagde bijvoorbeeld een wand open en plaatste een gekleurd plexiglas raam, waardoor nu een soort depot te zien is. 'Sommige plekken in het gebouw kenden wij niet eens', zei een medewerker over haar ingrepen. Net als Katarina Zdjelar was Saskia Noor van Imhoff ook al eens genomineerde voor de Volkskrant Beeldende Kunstprijs (in respectievelijk 2007 en 2011).
Humor en sensaties; het valt hier op omdat het vaak anders gaat. De afgelopen Prix de Rome-edities spraken vooral het intellect aan, met kunstwerken die voornamelijk de 'research' illustreerden. Het onderzoek is nu ook grondig, maar de kunstwerken overstijgen dat. In elke zaal van deze sterke editie stap je een andere ervaring binnen.
Het meeste spektakel komt van Hamadeh. Zij beschouwt dit werk als een 'akte' van de opera die ze momenteel in kunstcentrum Witte de With aan het maken is (uitvoering vanavond en morgen). Dat maakt deze ene zaal lastig te beoordelen. Een telefoon, een luidspreker en een vleugel staan in een geïsoleerde ruimte. Als de geluidssequentie losbarst, de vleugel uit zichzelf gaat spelen en de luidspreker je toeschreeuwt de telefoon op te nemen, voel je je gegijzeld en tegelijk meegevoerd. Hamadeh is gefascineerd door getuigenissen en rechtspraak, maar minstens zozeer door de fysieke impact van geluid.
Tekst gaat verder onder de foto
Ook Bonajo gebruikt de Prixnominatie om een serie uit te breiden. In haar bonte oeuvre wordt uitbundig onze technologische consumptiemaatschappij bevraagd (denk: rituele verkleedpartijen, vreugdevuren, robots van karton en interviewsessies met hoogbejaarden). In haar nieuwe film, gepresenteerd in een zachtgeel snoezeldecor, zijn nu kinderen aan de beurt, die opvallend scherp hun digitale natuurbegrip kunnen analyseren.
Maar de strijd om de eerste prijs zal vermoedelijk gaan tussen Noor van Imhoff en Zdjelar (in respectievelijk 2011 en 2007 voor de Volkskrant Beeldende Kunstprijs genomineerd), die in hun werken echt nieuwe stappen zetten. Dat wil je als jury graag zien. De museale puzzelinstallaties van Noor van Imhoff, die aanzetten tot nadenken over wat een voorwerp tot kunstwerk maakt, kunnen soms iets precieus hebben, iets afgemetens. Door de natuur toe te laten, keien naar binnen te slepen, de bezoeker actief te beïnvloeden (met dat roze licht bijvoorbeeld) schudt ze haar eigen systeem hier op.
Tekst gaat verder onder de foto
De kinderjury bekroonde op de openingsdag alvast Zdjelar en dat oordeel zou de vakjury mogen overnemen. De Servische, die al jaren werk maakt over het menselijk uitdrukkingsvermogen en de stem, deed nu onderzoek (daar gaat-ie weer) naar een Duits balletgezelschap dat vlak na de Tweede Wereldoorlog, in het verwoeste Dresden, een choreografie maakte geïnspireerd op de houtsneden van Käthe Kollwitz. Op vier schermen, in een zaal waar met een reuzenguts in de vloer lijkt te zijn gekerfd, is nu een nieuwe choreografie te zien voor handen en armen. De complexe voorgeschiedenis vergeet je wanneer je kijkt en luistert naar de handen die elkaar tegenhouden, steunen, trekken, schuiven, reiken. Wat een expressie, wat een schurend gevoel. De analytische Zdjelar laat zich van haar zinnelijke kant zien. Stuur haar naar Rome, we willen weten wat er dan gebeurt.
Prix de Rome 2017. Kunsthal Rotterdam, t/m 25/2. Winnaar bekend 15/12.
Prijs uit het slop
Vier beeldend kunstenaars uit een longlist van 111 genomineerden - allen tot 40 jaar - maakten de afgelopen maanden nieuw werk. Daaruit kiest een jury de winnaar, die 40 duizend euro krijgt en een beurs om een tijd in Rome te werken. 'De oudste en meest genereuze kunstprijs', in 1807 ingesteld door de eerste koning van Nederland, Lodewijk Napoleon, kende altijd de structuur van meesterproef en Romereis, maar gaandeweg was dat in het slop geraakt. Sinds de eeuwwisseling doet de prijs er weer toe en worden afwisselend architecten en kunstenaars beloond. Eerdere winnaars waren Jan Sluijters, Arie Schippers, Adriaan Geuze en Viviane Sassen. Opvallend: Piet Mondriaan werd tot twee keer toe uit de wedstrijd gezet (1891 en 1901). Ook bijzonder: vrouwen moet je met een lampje zoeken in de Prix-geschiedenis. Maar in het jaar 2005 en nu in 2017 staan er alleen vrouwen op de rol.
