Podcast S-Town is langdurige luisterpuzzel

Het begint met een antieke klok. 'De reparatie van een tweehonderd of driehonderd jaar oude klok kan een behoorlijke puzzel zijn', zegt Brian Reed in de openingsscène van S-Town, de weergaloze nieuwe podcast van de makers van Serial.

Bijna twee minuten lang weidt Reed uit over het restauratieproces, waarbij je moet letten op 'witness marks', piepkleine aanwijzingen die vorige reparateurs hebben achtergelaten en die misschien iets betekenen. 'Telkens moet je je afvragen of je je tijd aan het verdoen bent of niet.'

Reed weet dit allemaal alleen omdat een klokkenmaker hem jaren geleden benaderde om onderzoek te doen naar een moord in zijn klotige stadje. Het onderwerp van het mailtje was letterlijk: 'John B. McLemore lives in Shittown, Alabama.'

Over die 'Shittown' gaat de podcast, vandaar de gekuiste titel. Maar S-Town gaat nog meer over hoofdpersoon John, een welbespraakte eenling met weltschmerz. Het is een meanderende zoektocht naar de ware aard van John, een karakterstudie van romanproporties waarbij de maker zich voortdurend afvraagt of hij zijn tijd aan het verdoen is.

De luisteraar weet het antwoord al: nee, natuurlijk niet, anders was ik dit nu niet aan het luisteren. Net als in een roman heeft elk detail betekenis in S-Town, elk zijpad staat in dienst van het verhaal. Een uitweiding over klokken is bij nader inzien een metafoor voor de narratieve structuur van de podcast: een kronkelige weg waarbij elk snippertje bewijs van belang kan zijn.

Dat er een publiek is voor zo'n puzzel die langdurig de opperste concentratie vergt van de luisteraar, heeft S-Town al bewezen. Waar Serial de toon zette voor een onderzoeksjournalistieke audioserie met een lopend verhaal, breekt S-Town nu records met deze vertelvorm: binnen vier dagen werden de zeven afleveringen tien miljoen keer gedownload, een aantal waar Serial zeven weken over deed.

En net als Serial, waarvan het eerste seizoen draait om de vraag of de veroordeelde Adnan werkelijk zijn vriendin heeft vermoord, is de aanvankelijke aantrekkingskracht van S-Town een detectiveverhaal. Brian Reed, een progressieve leftie uit New York, trekt naar het Zuiden om een moord te onderzoeken. Er zou een man rondlopen die iedereen trots vertelt dat hij iemand heeft doodgeslagen en ermee weg is gekomen.

Zo gaat dat in Shittown, legt John uit, zaken worden onder het tapijt geschoven of de politie wordt afgekocht - de wetteloosheid is weerzinwekkend. Maar hoe meer onderzoek Reed doet, hoe troebeler alles wordt. Heeft de moord wel plaatsgevonden? Wendingen volgen elkaar op. Vanaf aflevering vier is S-Town plots een speurtocht naar een verborgen schat.

Tegen die tijd heeft de luisteraar al door dat het niet om de moordzaak, maar om John B. McLemore draait. Een man die woont op een landgoed in de bossen, waar hij voor zijn demente moeder zorgt, klokken repareert en een indrukwekkend heuphoog doolhof heeft gebouwd - een symbool dat Reed wederom handig inzet.

John is een pessimist pur sang, een man die zijn oude school lachend als Auschwitz omschrijft. Hij maakt zich - als enige in zijn Shittown natuurlijk - zorgen om klimaatverandering, het financiële stelsel (hij heeft geen bankrekening) en het grote aantal kindermisbruikers.

Niet het onrecht zelf, maar het schouderophalen erover is waar John zich het meest over opwindt - dat is de gemene deler van zijn frustraties en dat maakt Shittown zo shitty. Je zou hem makkelijk kunnen wegzetten als complotdenker, als hij niet zo geestig, slim en rijk was.

Zo zijn er tal van fascinerende personages. Zuidelijke types die soms bekrompen lijken, maar vaak een diepere laag bezitten. Reed probeert hen te begrijpen en niet te oordelen. Hij wil de psyche van het countryvolk doorgronden en stipt zo het ongemakkelijke en almaar groeiende contrast tussen stad en platteland aan.

In die zin is S-Town een ode aan empathie en journalistieke nieuwsgierigheid (met ook oog voor de perverse voyeuristische bijwerkingen). Hoe vaak worden boze mailtjes van wantrouwige gekkies niet gewoon genegeerd door journalisten? Niet door Reed, die jarenlang vrijwel dagelijks mailt met een excentrieke bron die hem wellicht niks oplevert. Wat is het verháál, zou een strenge chef vragen. Nou, luister maar.