Pas op voor uw oerbrein!

Twintig kilo te zwaar, doodongelukkig in uw kantoorkolos en onlangs een flinke deuk gemaakt bij het invoegen op de A1? De verklaring voor dit alles is simpel: diep vanbinnen zijn we nog oermensen en daardoor niet goed aangepast aan het moderne leven.

Tot zover de portee van Mismatch, het boek van gelegenheidsduo Ronald Giphart en Mark van Vugt. Dat de paden van deze twee auteurs elkaar kruisen, is niet zo vreemd. Romancier Giphart maakt regelmatig populair-wetenschappelijke uitstapjes, bijvoorbeeld als columnist voor het maandblad Kijk. De Amsterdamse hoogleraar Mark van Vugt is alles behalve een ivoren toren-wetenschapper; hij schrijft boeken en artikelen voor het grote publiek, waarin hij de huidige tijd bekijkt door de bril van een evolutionair psycholoog.

Aanstekelijke voorbeelden

Het duo slaagt er goed in om met aanstekelijke voorbeelden te laten zien hoe onze verre voorouders duizenden generaties lang leefden en hoe gigantisch het verschil is met hoe we anno 2016 onze dagen doorbrengen.

Zo waren in de oertijd man en vrouw vrijwel onafgebroken in elkaars nabijheid aan het jagen en verzamelen. Maar met de introductie van de landbouw ging manlief regelmatig ver van huis werken, bijvoorbeeld om te handelen. Hoe kon je als man de kans vergroten dat je vrouw het thuis niet met een ander deed? Antwoord: geef haar huisarrest, doe haar een kuisheidsgordel om of verzin een andere list om de vrouw te onderdrukken. 'Een echtgenote was een persoonlijke broedmachine, en meer niet. Een mismatch met grote gevolgen voor het vrouwelijk welzijn.'

Nog een intrigerend voorbeeld, deze keer over de adoratie van Bekende Nederlanders. Onze voorouders leefden in kleine groepen. Als je iemand vaak zag, betekende het dat diegene belangrijk voor je was. Maar in de moderne tijd zien we Matthijs van Nieuwkerk en Eva Jinek vaker in onze huiskamer verschijnen dan onze ouders. Het oerbrein trekt de conclusie: die Matthijs en Eva zijn belangrijk voor ons, wees begaan met hun lot.

Oermensbril

Zou het echt zo werken? Tja, kom daar maar eens achter. En daar zit dan ook de zwakke plek van dit boek. De auteurs kijken vaak wel héél gretig door hun oermensbril.

Zo zou ook de auto een mismatch zijn. Want voor hoeveel slachtoffers heeft die graftombe op wielen wel niet gezorgd? 'We zijn lichamelijk aangepast om achter beesten aan te lopen en noten te verzamelen, niet om met 120 kilometer per uur in een machine over een snelweg te scheuren, tezamen met honderden andere weggebruikers, en in alle mogelijke weersomstandigheden.'

Op zulke momenten voelt de mismatch-redenering van de heren wat geforceerd aan. Want bekijk het eens van de zonnige kant: hoeveel mensen komen er wereldwijd elke dag veilig thuis met de auto? Die 120 kilometer per uur gaat toch meestal vrij aardig, met dat oerbrein van ons.