Overtreffende trap: misschien komt de meest vernieuwende hiphop van nu wel uit Atlanta

Op Valentijnsdag 2020 brengt rapper Marlo (30), woonachtig in Atlanta, Georgia, zijn album 1st & 3rd uit. Hij heeft een paar jaar gezocht naar de juiste vorm, daarbij onder meer geholpen door zijn veel beroemdere stadgenoot Lil Baby en de mannen achter Quality Control, het belangrijkste platenlabel van Atlanta. Maar de voortekenen zijn prima. Het titelnummer doet het goed, ook dankzij medewerking van Lil Baby en Future, die op dat moment behoren tot Atlanta’s beroemdste hiphopartiesten.

Zoals veel rappers uit Atlanta is Marlo van ver gekomen. Hij groeide op in Bankhead, een wijk waarin veel aan drugsgebruik gelieerde criminaliteit voorkomt – iets waaraan Marlo ook zo zijn eigen bijdragen leverde. Maar de muziek lijkt hem op het juiste pad te houden. Totdat covid-19 een paar weken na de release van zijn album de hele wereld, en dus ook de Amerikaanse staat Georgia, in een houdgreep neemt. Daar gaan alle geplande optredens, net nu de boekingen weer binnenlopen dankzij zijn goed ontvangen nieuwe muziek. Marlo vervalt in slechte oude gewoonten, vereffent wat openstaande rekeningen en wordt daarop achternagezeten door wraakzuchtige stadgenoten.

Op 11 juli 2020 wordt hij in zijn auto doodgeschoten, een dag nadat hij, zo schrijft Joe Coscarelli in zijn boek Rap Capital, in de Quality Control-studio samen met rapper Lil Yachty aan een nieuw nummer had gewerkt. Zijn vrouw Tammy was erbij, ‘blij om haar man aan het werk te zien’. Dat was voor het laatst – en je voelt als lezer mee met Tammy in haar wanhoop en verdriet als Marlo haar telefoontjes een dag later opeens niet meer beantwoordt.

Een eigen stijl: trap

Dat medeleven weet Coscarelli op te roepen in Rap Capital, een geschiedenis van de hiphop in Atlanta. Je gaat meevoelen met zijn hoofdfiguren Lil Baby, het trio Migos en Gucci Mane, de sterren van de stad die met ‘trap’ een eigen rapstijl hebben ontwikkeld, gekenmerkt door het geluid van de Roland 808-drumcomputer, synths en knisperende hi-hats. Het rappen gebeurt bij voorkeur in de hakkelende ‘triplet’-stijl: drie syllaben over één beat.

Het is best gek dat het zo lang heeft geduurd voordat iemand grondig in de muziekscene van Atlanta is gedoken. Al enkele decennia komt veel van de meest vernieuwende hiphop uit deze stad. Coscarelli had het moment waarop hij naar de stad verhuisde, in 2017, niet beter kunnen kiezen: de tv-serie Atlanta was net begonnen, met in de hoofdrol Donald Glover (ook bekend als rapper Childish Gambino), die de manager van de fictieve rapper Paper Boy speelt. Inmiddels is het vierde seizoen te streamen.

Wie de serie kent, kan Rap Capital eigenlijk niet lezen zonder de beelden uit Atlanta voor zich te zien. Al lezende begrijp je niet alleen meer van de sociale problemen in de stad en de gelijknamige serie, maar ook van de ambitie van jonge bewoners om een weg uit die problemen te vinden via een carrière in hiphop.

Vier jaar hiphopgeschiedenis

Eigenlijk is Coscarelli’s studie geen compléte geschiedenis van hiphop in Atlanta; hij richt zich vooral op de ontwikkelingen die zich zo tussen 2017 en 2020 afspeelden. Vier jaar lang woonde de journalist van The New York Times in Atlanta, en sprak er met honderden betrokkenen. Natuurlijk stipt hij het werk aan van Organized Noize, het producerstrio dat in de jaren negentig het fundament legde voor trapmuziek. Ook beschrijft hij het duo Outkast, dat met zijn eigengereide mengvorm van funk, hiphop en psychedelica van 1994 tot 2006 misschien wel de belangrijkste representant van Atlanta-hiphop was.

Maar Coscarelli trok vooral naar het zuiden van de Verenigde Staten om vast te leggen wat er nú gaande is in hiphop. Hij ging in Atlanta op zoek naar wat de vooral zwarte mannen in dit wereldje drijft (er komt nauwelijks een vrouw voor in zijn boek). En dat is, zo stelt hij vast, met muziek proberen te ontsnappen aan de criminaliteit waarvoor ze voorbestemd lijken. In Atlanta zijn er volgens Coscarelli voor zwarte jongeren nauwelijks andere manieren om geld te verdienen dan drugshandel (in wiet of zwaardere drugs), gokken of muziek maken.

Van gokker en gangster tot rapper

Hij trok die conclusie na uitputtende research. Daarvoor ging hij niet alleen te rade bij de rappers zelf, ook ging hij in gesprek met familieleden, zoals Lashon Jones, de moeder van de als Dominique Jones geboren Lil Baby. Haar verhaal wordt zo goed verteld dat je van allebei echt gaat houden. Coscarelli weet Lil Baby’s carrière – van getalenteerd gokker en gangster tot rapper – zo te beschrijven dat je begríjpt waarom hij niet bepaald een toonbeeld was van goed gedrag. En je hoopt ook echt dat het wat wordt, als Coscarelli aankomt bij het moment dat zijn eerste raps en mixtapes verschijnen.

Natuurlijk, een beetje hiphopliefhebber weet hoe Lil Baby in enkele jaren zou uitgroeien tot een van de grote sterren in het genre, iemand wiens stappen nauwlettend in de gaten worden gehouden door wellicht de allergrootste rapper van nu, Drake. Het grootste compliment dat Lil Baby kon krijgen was dat die Canadese ster hem in 2018 een stukje uit een van zijn raps stuurde, zodat Lil Baby het fragment in een eigen nummer kon opnemen. Het resultaat, Yes Indeed, werd een hit. Maar dat betekende nog niet, zo legt Coscarelli uit, dat succes voor het leven verzekerd was.

‘Rappers uit Atlanta met één of zelfs drie hits zijn even normaal in de stad als de Waffle House’ (een restaurantketen. red.), schrijft Coscarelli over de vele eendagsvliegen die de stad heeft gekend. Een van zulke eendagsvliegen, Lil Reek, wordt door de auteur ook uitgebreid gevolgd. Alles gaat hem voor de wind, hij krijgt een mooi platencontract, maar wordt na één geflopte single al weer gedumpt. Ook met Lil Reek krijg je als lezer te doen, zeker als hem nog meer ongeluk ten deel valt als zijn vader dodelijk slachtoffer wordt van op de vlucht geslagen overvallers.

Migos

Bijna iedere rapper is als slachtoffer dan wel dader betrokken bij criminaliteit, zo krijg je als lezer de indruk. Rapper Offset van Migos is maar net op tijd uit de gevangenis om aan te sluiten bij de eerste tournee van Takeoff en Quavo, waarmee hij samen het trio Migos vormt. De geschiedenis van Migos is een van de grote succesverhalen in het boek, al liep het zo ongeveer precies op het moment van de publicatie van Rap Capital heel slecht af met Takeoff, de meest getalenteerde rapper van de drie die, 28 jaar oud, in Houston werd doodgeschoten op 1 november 2022.

De mannen van Migos waren sinds ze in 2011 begonnen met het uitbrengen van mixtapes – collecties van nummers die door de artiesten zelf verspreid worden via internet – hun tijd vooruit, stelt Coscarelli. De platenindustrie was nog altijd herstellende van het instorten van de cd-markt, en streamingdiensten als Spotify stonden nog in de kinderschoenen. Migos kreeg met de mixtapes en met nummers als Versace, dat Drakes stempel van goedkeuring kreeg, al snel landelijke bekendheid. Met hun ‘echte’ album Culture uit 2017 boekte Migos ook in Nederland grote successen.

Atlanta als hiphopbiotoop

Coscarelli legt goed uit hoe streamingdiensten de grote platenmaatschappijen eigenlijk overbodig moeten maken, aangezien artiesten niet meer afhankelijk zijn van de door hen vervaardigde fysieke producten. Maar het blijkt toch nog raadzaam om bij een van de drie ‘majors’ te tekenen, want voor het vullen van grote mediaspektakels kijken organisatoren nog altijd het eerst naar de stallen van de labels Sony, Universal en Warner Music. Maar ook naar die van Quality Control, dat nog altijd in Atlanta is gehuisvest, en nog altijd wordt geleid door hetzelfde duo: Kevin ‘Coach K’ Lee en Pierre ‘P’ Thomas. Migos, Lil Baby en Lil Yachty werden onder hun bezielende leiding groot. Ook Marlo, die bij hen onder contract stond, had wellicht een mooie toekomst gewacht.

Het is de verdienste van Coscarelli dat hij de hiphopindustrie van Atlanta neerzet als een kleine, overzichtelijke biotoop. Hij stelt in zijn boek ook dat iedereen in Atlanta die iets met hiphop wil, elkaar kent, en graag met elkaar samenwerkt. Dat is beslist een andere situatie dan in Los Angeles of New York. Deze steden gelden in de hiphopgeschiedenis als de bakermat van de rapcultuur. Rap Capital maakt duidelijk dat Atlanta de laatste jaren minstens zo belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van hiphop.