Onthullende documentaire toont getouwtrek rond Arnhemse Blauwe Golven

‘De verwijdering van dit kunstwerk zou schandalig zijn voor de kunstgeschiedenis’, meent een verontwaardigde student kunstgeschiedenis over het grote buitenkunstwerk Blauwe Golven in Arnhem van Peter Struycken uit 1977. Ondertussen zat de Arnhemse wethouder Gerrie Elfrink (SP) er nogal mee in zijn maag, dat stuk kunstgeschiedenis in zijn stad, dat vreemde golvende parkeerterrein. En ook het Randstedelijke ‘vermanende vingertje’ was hij zat. Soms dacht hij: ‘Neem het dan maar mee naar Amsterdam!’

Dat kan niet, dit kunstwerk is 25 duizend vierkante meter groot en precies gemaakt voor het verkeersknooppunt. In de nieuwe documentaire Tussen blauwe golven en groene corridor volgen kunststudenten van hogeschool ArtEZ de besluitvorming rondom dit Arnhemse struikelblok. Toen zij in 2017 begonnen te filmen, lag er een plan klaar om het plein te veranderen in een ‘groene corridor’ waarvoor het kunstwerk moest wijken. D66-raadslid Hans de Vroome had het alvast over de ‘Ramblas van Arnhem’, terwijl het kunstwerk de bijnaam ‘Grauwe Golven’ kreeg.

Het onderzoek naar de Blauwe Golven werd opgezet door kunstenaar Hans van Houwelingen. De studenten van ArtEZ en een aantal jonge kunstenaars spraken twee jaar lang alle betrokkenen: de kunstenaar (teleurgesteld in het onderhoud, verder nog steeds tevreden met het kunstwerk), (aankomend) kunsthistorici, specialisten kunst in de openbare ruimte, gemeenteraadsleden, omwonenden, wethouders en juristen.

Het Arnhemse verwaarloosde kunstwerk staat niet op zichzelf, vertelde conservator Simone Vermaat van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Volgens haar is het ‘stiekem wel een beetje het beleid’ om kunst te verwaarlozen en vervolgens te ‘roepen dat het te kostbaar is om op te knappen’.

Sommige gesprekken die de kunststudenten vastlegden zijn ronduit bizar. Zo is er ‘alvast’ een strookje kunstgras neergelegd waarvan voorstanders van de groene corridor beweerden dat het echt gras is (om aan te tonen dat er heus gras wil groeien onder een viaduct). Al gauw kregen de studenten zelf invloed: een raadsbesluit voor de sloop van het kunstwerk werd uitgesteld voor de duur van hun onderzoek. In een verklaring aan de gemeente distantieerde de kunstacademie zich vervolgens van de studenten. ArtEZ blijkt een belang te hebben bij de ‘groene corridor’, vanwege de waarde van hun panden aan het Roermondsplein. En ondertussen kregen de studenten subsidie van het Mondriaan Fonds om het kunstwerk schoon te laten maken: als het kunstwerk toch op het schavot moet, dan in zijn beste pak.

Kunstenaar Hans van Houwelingen, die zelf regelmatig grote kunstprojecten in de openbare ruimte maakt, kent het getouwtrek maar al te goed. Hij monteerde de paar honderd uur materiaal van de studenten tot een onthullende documentaire. Hoewel de gemeenteraad uiteindelijk in 2019 tegen de sloop van de Blauwe Golven stemde, is Van Houwelingen er niet gerust op. Volgens hem staat kunst in de openbare ruimte in het hele land onder druk. Hij ziet openbare kunst steeds vaker speelbal worden van lokale politiek: ‘Je ziet in de documentaire wat een slangenkuil dat is. Voor de cultuurbezuinigingen had je nog organisaties als Stichting Kunst en Openbare Ruimte waarin expertise was gebundeld.’ Inmiddels merkt Van Houwelingen dat jonge kunstenaars werken in de openbare ruimte niet meer als optie zien, met de documentaire wil hij het tij keren: ‘Hopelijk zorgt deze film voor meer besef dat we zorgvuldiger met kunst in de openbare ruimte om moeten gaan.’

Tussen blauwe golven en groene corridor, 2 oktober 14.00: Focus Filmtheater Arnhem en online op Vimeo.