Onnavolgbare erupties in eigengereide supermarkt
We kijken naar een dagelijks, bekend ritueel: de gang naar en door de supermarkt. Tas, muntje, karretje, schappen. Tussen de cornflakes en het vriesvak draaien drie mannen en twee vrouwen met hun boodschappenkarretjes om elkaar heen....
De setting in de nieuwste voorstelling van de eigengereide theatermaker Jetse Batelaan, met de geweldige titel Een cowboy met zijn handen hoog juicht waarschijnlijk niet, is even prozaïsch als fascinerend. Theun Mosk, een jonge getalenteerde kunstenaar met een voorliefde voor vensters op toneel, ontwierp een grote houten kubus met een etalage erin. Een rolluik opent en sluit de gevel. Daarachter is in wandbrede foto’s in realistisch ogend perspectief een supermarktgang afgedrukt. We staren dus naar een kijkdoos van een supermarkt. Met schuifelende mensen.
Het zou geen voorstelling van Batelaan zijn als de personages niet stilaan met onhandige, zwijgzame en onnavolgbare erupties de orde verstoren. Kleine en grote irritaties manifesteren zich plompverloren in kleine en grote agressie: tassen gaan aan diggelen, karretjes vliegen om, pootjes worden gehaakt. Alles gebeurt onvoorspelbaar en redeloos. En ontlokt géén tegenreactie. Niemand slaat terug. De rust keert weder, het rolluik sluit en opent.
De vijf acteurs van het Ro Theater, waar Batelaan vaste gast is, maken onderkoelde slapstick van de spaarzame acties. De mannen, Gijs Naber, Lukas Smolders en Herman Gilis, zwenken moeiteloos van ‘goedendag’ naar ‘een trap onder de gordel’. De vrouwen (An Hackselmans en Mijke Werkema) – de een zwanger, de ander met hoofddoek – mogen minder uitpakken. Zij blijven bits en boos.
Hoewel Een cowboy met zijn handen hoog juicht waarschijnlijk niet een echte ‘Jetse’ is, is het niet zijn beste. Daarvoor is de situatie te herkenbaar en iets te gemakkelijk. Opborrelende boosheid over botsende karretjes oogt minder verrassend dan bijvoorbeeld de eenzaamheid in zorgen voor elkaar (Broeders, 2006).
Je kunt er, zoals altijd bij Batelaan, wel een metafoor in lezen. Waardoor de personages geïrriteerd raken, is irrelevant; het gaat om opgekropte ontevredenheid over de werkelijkheid an sich. En over de lijdzame houding die daar tegenover staat. De cowboy-met-zijn-handen-hoog staat in dit klein menselijk domein voor de lijdzame overgave aan agressie, voor het niet meer verzetten. Daarna gooit hij zijn wapens af en viert alsnog zijn boeddhistische, maar ook lethargische vrijheid van het niet meer geraakt worden. Naakt in de supermarkt, tijdens een doldrieste rondedans van het grootste slachtoffer, Herman Gilis.
