Ondergangsoptimist en podcastmaker Carrier: ‘Er is geen reden te geloven in redding of verlossing’

Loopt de beschaving op zijn eind?, vroeg Scott Carrier zich vier jaar geleden af voor zijn podcast Home of the Brave. Ja, antwoordt hij nu. Maar er is ook goed nieuws.

We zitten in de auto en rijden over de Interstate 215 door Utah. Vlak achter ons ligt Salt Lake City en voor ons doemt het Wasatch-gebergte op, een dreigend gevaarte met een deken van sneeuw op de toppen, een granieten reus die slapend tegen de stad aanschurkt, misschien wel de mooiste bergketen die ik ooit heb gezien.

Toch sluit ik mijn ogen.

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Naast me zit Scott Carrier (62), radiomaker. Hij rijdt en stuurt en praat en praat en praat. Over grote dingen zoals Bernie Sanders, die een sociale revolutie zou hebben ontketend als Hillary Clinton ‘hem niet had genaaid’. Over de 1 procent superrijken die het leven van de resterende 99 procent ‘verkloten’. Over de mormonen die alles in zijn stad naar hun hand zetten. En dan ineens over kleine dingen – zoals de nummerborden hier, waarop ‘Greatest Snow on Earth’ staat vermeld.

‘Het klopt! De beste sneeuw ter wereld ligt hier’, zegt Carrier, nog even bevlogen, wanneer we de bergkloof in rijden. ‘Ik heb er onderzoek naar gedaan. Laatst ook een wolkendeskundige over gesproken. Mijn theorie is dat het komt door de vorm van de kloof. Het is een soort kom, waar de wind de sneeuw doorheen jaagt als suiker in een suikerspinmachine.’

In de auto waan ik me met gesloten ogen de enige luisteraar van een van zijn uitzendingen. Ik laat me meevoeren door zijn stem, bekend van podcasts als This American Life en zijn eigen Home of the Brave. Een stem die beschrijft en verklaart en zelfs geruststelt, vanwege de licht slepende dictie, vanwege de fluistering aan het eind van elke zin.

Dan schrik ik op. Ineens begint Carrier te tieren. ‘Zie je die helikopters?’, wijst hij door de voorruit, terwijl hij zich over zijn stuur vooroverbuigt. ‘Die brengen voor duizend dollar skiërs naar de top van de berg. Duizend dollar! Als kind haatte ik ze al. Ik moet mezelf er echt van weerhouden te bedenken hoe ik er een uit de lucht zal schieten.’ We gaan een bocht om. ‘Het is een makkie. Vanaf deze plek zou het heel goed kunnen.’

Het enfant terrible van de Amerikaanse podcastwereld wordt hij genoemd door het Oorzaken Festival, een driedaags evenement dat aandacht besteedt aan podcasts van over de hele wereld, en Carrier daarvoor naar Amsterdam haalt. Maar je kunt hem ook omschrijven zoals Ira Glass, oprichter, maker en presentator van (onder meer) het legendarische radioprogramma This American Life het eens deed: ‘Scott is een van de meest oorspronkelijke stemmen van de radio. Zijn vreemde en meeslepende verhalen zijn totaal anders dan wat anderen doen.’

Beide typeringen zijn waar. Zijn onconventionele gedrag en ideeën kunnen mensen ergeren, verwarren, tegen het hoofd stoten; Carrier is geen man van compromissen, en dat heeft hem – vertelt hij in de auto – al menig opdrachtgever gekost. Maar die dwarse houding levert vaak ook uiterst authentieke en soms bijna poëtische verslaggeving op. Zoals toen Carrier in opdracht van This American Life uitzocht of geheugenverlies zoals dat in films vaak voortkomt (een klap op het hoofd, en men is alles vergeten) in werkelijkheid ook bestaat.

Die zoektocht bracht hem bijvoorbeeld bij zijn eigen verlangen zijn identiteit uit te wissen (onder hypnose probeert hij daadwerkelijk alles over zichzelf te vergeten). En het leidde tot de constatering dat geheugenverlies-zoals-in-de-bioscoop niet bestaat, maar dat wel duidelijk is waarom we daar graag naar kijken. Carrier, met kwetsbare stem: ‘Iedereen houdt van een tweede kans. Opnieuw beginnen, zonder de last van het verleden.’

Vier jaar geleden begon hij voor zichzelf. Met de podcast Home of the Brave, waarin meer ruimte is voor actuele reportages: Carrier zocht Trump-aanhangers op toen nog vrijwel niemand dacht dat Trump zou kunnen winnen. Carrier trok naar de grens met Mexico toen migranten daar volgens sommigen ‘als kakkerlakken binnenvielen’. En Carrier volgde het spoor van de migrantenkaravaan terug, naar het onveilige Honduras, om antwoord te krijgen op de vraag waaróm mensen hun land verlaten. Hij maakte er een verslag over hiphoppers die het hoofd proberen te bieden aan het buitenproportionele geweld van drugsbendes aldaar.

Zijn aanpak is onverminderd eigenzinnig. Carrier verweeft zijn verslaggeving met persoonlijke, filosofische bespiegelingen. Als een geïnterviewde iets niet kan of wil uitleggen, onderbreekt hij de opname rustig enkele minuten voor een eigen exposé. En Carrier rekent op donaties van luisteraars – hij accepteert geen advertenties, hij accepteert geen geld van bedrijven. Want Carrier wil vrij en dus onafhankelijk zijn. Zelfs de NPR, de publieke radiozender die tot in het buitenland bekend staat om zijn kwaliteitsuitzendingen, is in zijn ogen niet onafhankelijk genoeg.

Hij heeft me opgehaald van het vliegveld. ‘Salt Lake City is een kleine stad, hier halen we mensen op van het vliegveld’, zei hij. Daarna ging hij rijden, zoals hij altijd gaat rijden. Zijn werk valt zo’n beetje samen met zijn auto. Jaarlijks legt hij er zo’n 50 tot 60 duizend kilometer in af, op zoek naar de plekken en de mensen die hem moeten helpen de werkelijkheid te doorgronden. Nu is de mens Carrier het onderwerp, en is Salt Lake City de plek. ‘Wil je begrijpen wie ik ben, dan moet ik je mijn stad laten zien.’

En dus rijden we vanaf het vliegveld direct naar een heuvel die uitzicht biedt over de stad. Hier, wijst Carrier, werden de oorspronkelijke Anasazi-bewoners verjaagd, want de mormonen menen dat God hen dit land heeft toegewezen. Carrier, grimmig: ‘Voor christenen is God een vastgoedmakelaar.’ Hier bouwden zij een stad die even rechtlijnig is als hun geloof: met perfect parallelle straten die precies uitgelijnd zijn met de vier windrichtingen. En hier is het aantal zelfdodingen onder homoseksuele jongens schrikbarend hoog – voor mannen die niet met vrouwen trouwen is geen plek in de kosmologische leer van de mormonen.

Deze stad vormde Scott Carrier. Hier ervoer hij als kind voor het eerst dat Amerika verdeeld was: gelovigen tegenover liberalen (‘Klasgenoten probeerden me te indoctrineren: als je niet gedoopt wordt, ga je niet naar de hoogste hemel. Wil je niet bij ons zijn als we dood zijn?’). Als radiomaker, rondrijdend in zijn auto en pratend met willekeurige Amerikanen, zag hij dat de verdeeldheid alleen maar toenam – lang voor de opkomst van Trump, lang voordat polarisatie een journalistiek thema werd. Rijk versus arm. Republikeinen tegen Democraten. Kapitalisten versus socialisten. Amerikanen tegenover buitenlanders. ‘Vooral sinds de aanslagen van 9/11’, zegt Carrier, ‘projecteren we onze angst en woede op elkaar.’

Waarom kunnen we in Amerika niet met elkaar overweg? Die vraag stelde Carrier begin 2015 in de allereerste aflevering van Home of the Brave. En impliciet ligt die vraag ook ten grondslag aan de meeste van zijn andere verhalen: of hij nu op bezoek gaat bij in brand gestoken ‘zwarte’ kerken in het zuiden, om daar te praten over racisme, of de voors en tegens onderzoekt van de inkrimping van een beschermd natuurgebied.

Meer dan door journalistieke nieuwsgierigheid (‘Ik voel me eerder kunstenaar of antropoloog dan journalist’, zegt Carrier) wordt hij daarbij gedreven door een bijna ouderwetse vorm van idealisme. Home of the Brave (een verwijzing naar het Amerikaanse volkslied, maar ook letterlijk: een huis voor wie niet bang is), zegt hij, ‘is bedoeld als tegenwicht tegen de angst die in Amerika, en daarbuiten, leeft.’

‘Ben ik weer aan het oreren? Ik ben weer aan het oreren, hè?’ We rijden door de stad, met hond Augie onafscheidelijk achterin de auto. Carrier – veteraan in de journalistiek, met prestigieuze prijzen op zijn naam – heeft zojuist een tirade afgestoken over wat er niet deugt aan mainstreammedia, van CNN tot The New York Times en The Washington Post. ‘Ze verkopen angst’, zegt Carrier. ‘Het zijn bedrijven. Die geld moeten verdienen en dus een groot publiek trekken. En angst verkoopt. Bange mensen keren altijd terug.’

Laten we eens luisteren, zegt hij, terwijl hij de autoradio aanzet. ‘Hoor je wel? Dit is een discussie over impeachment, de toon is ruzieachtig, er zijn gevoelens van wraak en haat jegens de andere partij. Hier zit het geld.’

Vanwege de belangen van adverteerders of geldschieters kunnen deze media ook niet alles zeggen, ze zijn niet onafhankelijk, stelt Carrier. Hij ondervond het zelf, zegt hij, toen hij voor het NPR-programma All Things Considered in 1989 een bijdrage maakte over een militaire basis die proeven uitvoert met chemische en biologische wapens in de Great Salt Lake Desert. Carrier werd na lastige vragen de basis af geëscorteerd. De legerleiding belde een parlementslid, het parlementslid belde met NPR (dat deels door de overheid wordt bekostigd); Carriers verslag werd nooit uitgezonden. Sterker: ‘Ik kwam op een zwarte lijst. Het duurde jaren voordat NPR me weer inhuurde.’

Carrier maakt zich vooral kwaad omdat media in zijn ogen ‘hun taak verkwanselen’. ‘Ze zouden de luis in de pels van de macht moeten zijn, maar bevestigen de status quo. NPR ondersteunde alle Amerikaanse oorlogen. Je hoort mainstreammedia bijvoorbeeld niet zeggen: laten we na 18 jaar ophouden met de War on Terror, het heeft alleen maar meer terroristen opgeleverd.’

‘First do the stories, then figure out how to be paid.’ Dat is het motto van Home of the Brave. Carrier maakt verhalen en vraagt zijn luisteraars of ze financieel willen bijdragen. Voor de 7-delige serie over de migrantenkaravaan stak hij zich voor 18 duizend dollar in de schulden – een bedrag dat hij later door twee luisteraars kreeg gedoneerd, vertelt hij als we ontbijt gaan halen in The Dayroom, een restaurantje waar zijn zoon Milo als chef werkt.

Het betekent dat hij vaak geen of weinig geld heeft. Hij slaapt op zijn reizen langs de kant van de weg of achterin zijn auto; daar heeft hij zijn donkerblauwe Volkswagen Polo Station Wagon op uitgekozen. Hond Augie past er net naast. ‘Alleen als ik mensen moet interviewen, slaap ik in een goedkope Motel 6. Zodat ik van tevoren kan douchen.’

Maar het verschaft hem vrijheid. Hij kan zeggen wat hij wil. ‘Ik vertel wat ik denk, wat ik zie, wat mijn gevoelens zijn. Ik deel mijn analyse of opinie. Veel verslaggevers doen dat niet, ik denk dat het belangrijk is om naar je beste vermogens te vertellen wat je denkt dat er aan de hand is. En transparantie is belangrijk. Dat je duidelijk maakt: zo kwam dit verhaal tot stand, deze persoon sprak ik per toeval, hier kon ik alleen zijn omdat ik een vergunning had. Deze vraag had ik eigenlijk moeten stellen, maar ik vergat hem.’

Niet dat het Carrier niet zwaar valt, af en toe. Hij moet alles in zijn eentje doen: de productie, de uitvoering, het monteren, de promotie, de financiering. En hij voelt een enorme verantwoordelijkheid naar zijn luisteraars. ‘Mensen geven me geld, puur op vertrouwen. Ik vertel hen vooraf niet wat ik ga maken, ik vertel hen niet hoeveel ik ga maken. Dat vertrouwen wil ik niet beschamen.’ Vaak heeft hij het gevoel dat hij tekortschiet, dat hij niet vaak genoeg iets nieuws maakt, dat luisteraars te lang moeten wachten. Het leidde ertoe dat hij vorig jaar een aantal maanden moest stoppen: ‘Ik was uitgeput’, zegt Carrier. Onder protest van zijn luisteraars stortte hij in die periode al hun bijdragen terug.

We rijden door een kloof van het Wasatch-gebergte. ‘Zie je dat deze berg geen sneeuw heeft?’, wijst Carrier naar de linkerflank. ‘Zelfs in maart niet. Totaal anders dan toen ik kind was.’

Vier jaar geleden begon hij zijn podcast met de omineuze vraag: Is dit het einde van de wereld zoals we hem kennen? Begin dit jaar, gaf hij het antwoord: ja, onze beschaving loopt ten einde. Carrier is ervan overtuigd. ‘We gaan de oorlog tegen het terrorisme niet winnen. We gaan de klimaatverandering niet stoppen. De aarde warmt op, alles gaat dood. Deze planeet wordt een rots. Er is geen reden te geloven in redding of verlossing.’

De vraag is vervolgens, zegt Carrier: ‘Hoe kun je een betekenisvol leven leiden als de wereld om je heen instort? Ik geloof dat het eeuwig zonde is de tijd die ons rest door te brengen met bang zijn voor elkaar.’ Met Home of the Brave wil hij laten zien dat mensen waar ter wereld ook en in welke gruwelijke omstandigheden ook, steeds het vermogen hebben contact te maken en sterke banden te smeden.

Een podcast is het ideale voertuig voor die boodschap. ‘Als ik erover nadenk, blaast het me weer omver: het idee dat je vanuit je eigen huiskamer, met enkel een computer, een internetsite en goedkope opnameapparatuur, in no time de rest van de wereld kunt bereiken, zonder enig kwaliteitsverlies. Ik heb luisteraars op alle continenten!’

‘Iedereen kan vanuit de hele wereld tegen de hele wereld praten, zijn werkelijkheid tonen. Podcasts kunnen een netwerk van verbindingen over de aardbol spannen, een biosfeer van connecties. Dat opent de mogelijkheid om mensen minder bang te laten zijn. Voor elkaar, voor het leven op deze planeet. Misschien kunnen we dan bedenken: het is niet angstig daar, we hoeven niet bang te zijn voor andere mensen. Misschien kunnen we zelfs stoppen met oorlog voeren. De wereld is geen gevaarlijke plek.’

We rijden naar Carriers huis, in het wijkje Greater Avenues, waar volgens hem de liberale mensen van Salt Lake City wonen. Hij wil een nieuw project laten zien, al dagen twijfelt hij of hij het op zijn website zal posten. Het is een soort diashow, een verzameling foto’s van mensen die hij op zijn reizen ontmoette: strijders in Afghanistan, Trump-aanhangers, kinderen in Cambodja, vluchtelingen aan de grens met Mexico. Allemaal kijken ze direct in Carriers camera en daarmee in de ogen van de toeschouwer.

‘Ik denk erover dit op het Oorzaken Festival te laten zien’, zegt Carrier, ‘en te vertellen hoe we op deze wereld allemaal met elkaar zijn verbonden. Ik hield vaker lezingen, dan had ik van die sombere verhalen en verliet iedereen neerslachtig de zaal. Maar ik heb genoeg feestjes verziekt. In Amsterdam wil ik ze met een goed gevoel naar huis sturen.’