Ondanks de zware thematiek heeft de wervelende solo Every Brilliant Thing een overwegend luchtige toon ★★★★☆

Bram Suijker overrompelt

In het ouderlijk huis staan een piano en een platenspeler met daarbij een goedgevulde collectie jazzplaten. De verteller in de voorstelling Every Brilliant Thing groeit tussen de muziek op, maar ook tussen een depressieve moeder en een stille vader. Dat is geen goede basis voor een evenwichtige jeugd, temeer daar de moeder een aantal keren probeert zelfmoord te plegen. De muziek brengt troost en maakt veel goed, maar niet alles.

Dat is het uitgangspunt van deze theatertekst van de Engelse schrijver Duncan Macmillan, die nu wordt gespeeld door Het Nationale Theater. In Nederland is Macmillan vooral bekend van zijn stuk People Places Things, dat ook al ging over een getroebleerde jeugd, in dit geval van een meisje dat moet afkicken van alcohol en drugs.

In Every Brilliant Thing is het uitgangspunt serener: we volgen de jongeman, gespeeld door Bram Suijker, in hinkstapsprong tussen zijn jeugd, pubertijd, volwassenwording, studietijd, eerste liefde, huwelijk en het stuklopen daarvan. En al die tijd blijft de moeder in zijn hoofd rondspoken – en ook hij staat steeds stiller in het leven.

Het briljante van Macmillan is dat hij zijn tekst schreef aan de hand van een lijst met duizend dingen die het leven de moeite waard maken. Op zijn 7de begint de jongen aan zijn lijst, met daarop dingen als ‘de kleur geel’, ‘het woord snikkel’ en ‘biggetjes’, bedoeld als reddingspoging voor zijn moeder. Het leven is immers duizend dingen waard om te leven – dat wil hij haar zeggen. Uiteindelijk behoedt het hemzelf ook voor het ‘valluik-gevoel’, zoals hij dat noemt: het gevoel voor een peilloze diepte te staan.

Ook slim is de manier waarop Macmillan het publiek bij de voorstelling betrekt. Een deel daarvan speelt namelijk een actieve rol, die hier verder onbesproken blijft, anders is de verrassing weg. Het enige bezwaar is wellicht dat die gimmick nogal ver wordt doorgevoerd, terwijl iets meer gelaagdheid (wat was er precies met die moeder? waarom ging dat huwelijk kapot?) welkom zou zijn.

Dat Bram Suijker overrompelend raad weet met zijn rol, is eigenlijk geen verrassing: hij dartelt door zijn leven, pakt zijn publiek bij de kladden en pakt het met zijn charme in, hij rent, struikelt, danst op Ray Charles en vindt ten slotte rust bij een plaat van Benny Goodman. Het valluik kan dicht. (Hein Janssen)

Tamar van den Dop speelt innemend

‘De lijst had haar niet tegengehouden.’ Actrice Tamar van den Dop slaakt een korte zucht en kijkt wat ongemakkelijk om zich heen. Haar jongere zelf, dat hiervoor enthousiast laveerde door alle schitterende mogelijkheden die het leven te bieden heeft, kampt met een schuldgevoel door de zoveelste zelfmoordpoging van haar moeder. Een gevoel waarmee volgens schrijver Duncan Macmillan menig kind van een suïcidale ouder worstelt. Hoewel zijn monoloog een overwegend luchtige toon heeft, die bij het publiek voortdurend een lach weet te ontlokken, zijn er ook momenten waarop Van den Dop de ruimte krijgt om het publiek juist tot zwijgen te brengen.

Zoals wanneer ze als jong meisje in de auto stapt van haar vader, die haar het slechte nieuws moet vertellen. Meteen overtuigt Van den Dop met haar vertolking van een door angst verlamd kind. Wanneer ze iemand uit het publiek vraagt haar rol over te nemen, kruipt ze ook nog eens moeiteloos in de huid van de vader.

Minstens zo doorvoeld speelt Van den Dop een gedesillusioneerde vrouw wier huwelijk op knappen staat, mede doordat ze weigert met iemand te praten over haar aanhoudende somberheid. Ook hierbij vraag je je af welke frustraties en belemmeringen dit zoal binnen die relatie creëert, maar lang wordt er niet bij stilgestaan. We moeten door: er zijn immers nog een miljoen pieken die de dalen in het leven overtreffen.

De beladen momenten in Every Brilliant Thing zijn dus wat schaars, maar dat doet niets af aan Macmillans wervelende theatersolo. In de handen van de innemende Van den Dop en de losse, intuïtieve regie van Erik Whien ondergaan we in krap 75 minuten een inspirerende achtbaan van emoties. Een rit die, mede door de uiterst speelse interactie met het publiek, zelfs bij een pessimistisch mens tot bezinning zal leiden. (Ela Çolak)