Nu verandert er langzaam iets is een intrigerende spiegel en een subliem tijdsdocument van Nederland tegelijk ★★★★☆

Alleen al in het afgelopen jaar zijn er duizenden coaches in Nederland bijgekomen. Een explosieve stijging, viel te lezen in de Volkskrant, ruim een week geleden.

Wat zegt dat? Over de Nederlander en over Nederland in het algemeen? Die vragen roept de documentaire Nu verandert er langzaam iets op. Regisseur Menna Laura Meijer (die niet persoonlijk maar als haar bedrijf ‘mint film office’ op de aftiteling staat) duikt daarmee in de uiterst gevarieerde wereld van coaches en trainers. Ze toont hoe managers met behulp van een paard ‘in hun eigen kracht moeten leren staan’. Hoe leerlingen van een middelbare school ‘de aandacht naar binnen moeten richten’ tijdens een ‘geluksles’. Hoe een aantal mannen in een non-descript kamertje met behulp van een coach twee uur lang gaan ademen.

Hoe langer je naar Nu verandert er langzaam iets kijkt, hoe meer Nederland een wereld van systeemplafonds en triplex-deuren wordt, van vergaderruimtes met glazen muren, van onopvallende mensen, gekleed in spijkerbroek, zwart en blauw, die onder begeleiding varkens knuffelen en hun persoonlijkheden naar kleur indelen, terwijl ze ‘naar kaders zoeken’ en leren ‘trechteren’.

Dat gebeurt omdat Meijer de coachingsessies steeds als een strak gekaderd tableau laat filmen: de camera registreert simpelweg, stil, op een afstand. Het effect is dat de kijker zelf het oog laat dwalen. De een zal de pubers zien die met hun ogen rollen, of die dwarse werknemer die niet meedoet, terwijl de ander juist opvalt hoe jaloersmakend losjes een vrouw opeens beweegt tijdens de biodanza-les: de observaties zeggen meer over de observator dan over de geobserveerde.

Zo’n opeenvolging van stilstaande shots interessant houden, vereist een scherpe montage en Meijer weet met editor Albert Markus jr. de scènes ook nog zo te vervlechten dat ze elkaar versterken en verdiepen – op een klein inzakmoment na. Ook op dit vlak dwingt Meijer geen oordeel af: ze heeft oog voor grappige momenten, maar maakt niemand belachelijk en laat ook zien hoeveel baat mensen kunnen hebben bij de coaching.

Die afstandelijke blik wil niet zeggen dat Meijer niets te zeggen heeft met haar film. Integendeel zelfs. Ze ontmaskert de Nederlanders als een werklustig volkje – we gaan het even áánpakken – dat niet meer kan communiceren of contact maken zonder coach. Emoties, gevoelens – daar kunnen we maar weinig mee, en blijkbaar hebben we tegenwoordig iemand nodig die opzwepende muziek aanzet voordat we ons durven te laten gaan. Het maakt van Nu verandert er langzaam iets tegelijkertijd een intrigerende (lach)spiegel en een subliem tijdsdocument van Nederland anno 2019.