Nu nog Mick Jagger of Keith Richards

Op het kruispunt van Nolita, SoHo and the Lower East Side stopt de taxi. Blok 354 is groot, beneden waakt de conciërge, boven wonen Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin. En hier is ook hun studio.

Wat dragen mensen die werken voor modehuizen als Yves Saint Laurent, Dior, Stella McCartney, Gucci, Givenchy, Louis Vuitton en H&M? Voor Vogue, en voor de magazines V en W? Bij wie Lady Gaga, Sam Smith en Lars Ulrich van Metallica komen eten? Zij draagt een grijs sweatshirt en zwarte Uggs, hij zal straks binnenkomen met iets dat niet in het geheugen blijft hangen. Maar dat is straks, hij is even naar de dokter. Eerst is zij alleen.

Ons plan om Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin door Stephan Vanfleteren te laten portretteren, is niet gelukt. Marc, hun studiomanager, mailde: 'Inez en Vinoodh neigen ernaar niet te worden gefotografeerd. Wij kunnen wel voor een foto zorgen.'

Het is opvallend dat uitgerekend een duo dat leeft van fotografie, zelf niet gefotografeerd wil worden. Waarom is dat?

Van Lamsweerde lacht even. 'Ik weet het niet. Maar eigenlijk heb ik nog nooit een portret van ons gezien, door iemand anders gemaakt, waarin we onszelf herkennen. Of waarvan ik níét denk: dat is helemaal niet zoals we onszelf zien of de wereld om ons heen.'

Hoe komt dat? Omdat die fotografen niet kunnen wat jullie bij bekende mensen wel kunnen?

'Er zijn wel mensen die dat kunnen, maar vaak zien ze ons huis en raken ze helemaal onder de indruk en dan worden we twee figuurtjes in een omgeving. Dat zegt mij weinig. Dat is niet de essentie.

'Hoe wij iemand fotograferen, is zo gefocust op het omhooghalen van iemands sterke kanten. Of dat nou psychologisch of emotioneel, of enkel op uiterlijk vlak is. Het idee is altijd om iemand als een held te beschouwen. Vaak heb je vooraf een idee, maar dan komt iemand binnen en dan blijkt die bijvoorbeeld geen haar meer te hebben. Dan moet je je eigen ego uitsluiten en flexibel zijn.'

Kunt u daar een voorbeeld van geven?

'Vanessa Redgrave (Britse actrice op leeftijd, red.) kwam voor een portret. We zeggen altijd: neem mee waarin jij je het mooiste of het beste voelt. Ze had allerlei avondjurken bij zich, maar ik had eigenlijk in mijn hoofd dat ze een hoodie zou dragen. Ze keek me aan en zei: 'Als dat jouw fantasie is, dan doen we dat en hoeven we niet meer naar die jurken te kijken'. In mijn hoofd was ze toch een beetje een non, een soort heilige, en die capuchon maakte dat ook van haar. Met een avondjurk was dat niet gelukt.'

Wanneer hebt u gemerkt dat u een fotografisch talent had dat anders was? Een talent waarvan jullie zouden kunnen leven?

'Er is niet zo'n bewust moment. Ik zat eerst op de modeacademie, samen met Vinoodh, en daar merkte ik al dat het me niet interesseerde om kleding te ontwerpen en te maken. Een foto van iemand in die kleren en hoe die zijn persoonlijkheid onderstreepte, dát was het. Na twee jaar mode, voelde ik dat ik me daarop moest richten. Toen heb ik me aangemeld bij de Rietveld Academie. Meestal weet ik na vijf minuten hoe ik iemand het mooist vind en of dat klopt met wat zich aan de binnenkant afspeelt. En hoe ik dat in een foto kan krijgen. In al die jaren zijn er misschien twee geweest die zich daar niet voor openstelden.'

Wie waren dat?

'Sir Ben Kingsley. Een fantástische acteur. Ongelooflijk. Maar hij was verbazingwekkend niet cool. Niet ready to play. Je hebt toch een Gandhi-idee in je hoofd, maar hij was compleet tegenovergesteld. Hij had geen humor. We moesten hem aanspreken met 'Sir'. Achteraf vond ik het fascinerend, maar op het moment zelf dacht ik natuurlijk: jézus. Hoe agressief hij was. Dat was vreemd. Onze manier van werken is erg direct, waardoor we onmiddellijk door een hoop barrières heen breken.

Wie was de ander?

'Jake Gyllenhaal (onder meer Brokeback Mountain, red.) was erg angstig. In Hollywood is het misschien zwaar voor jonge acteurs. Je mag niet te ijdel overkomen en hij was zo bang als een homoseksueel op de foto te staan. Het gebeurt nooit dat iemand onbeschoft is terwijl ik fotografeer, maar hij was echt onmogelijk. Een T-shirt dat te doorschijnend was, vond hij al te gay. En omdat Jake zo moeilijk deed, zag je Tobey Maguire, met wie hij samen op de foto ging, ook denken: ga ik hierin mee of doe ik braaf wat de fotograaf zegt?'

U zei net dat u van de mensen die u fotografeert helden wilt maken. Maar zijn Sophia Loren, topmodel Christy Turlington en Lady Gaga dat al niet van zichzelf?

'Er is toch altijd een andere kant die wij ontdekken en willen laten zien. Waardoor iets wordt geopenbaard dat je niet verwacht. Zelfs al heb je er zo veel beelden van gezien en heb je alles in je hoofd: om dan nog een andere kijk te brengen met datzelfde hoofd, dáár gaat het om. Zeker bij Gaga en Christy, die we allebei al zo vaak hebben gefotografeerd.'

Bestaat er een universeel gedeelde mening over schoonheid? Of zijn er ook mensen die Christy Turlington niet mooi vinden?

'Ze is absoluut de mooiste vrouw ter wereld. Haar gezicht is uniek en onvoorstelbaar mooi, maar het is geen middle-of-the-roadgezicht. Er zijn misschien mensen die liever naar iemand kijken die minder karakteristiek is. Maar mij verveelt haar gezicht nooit.'

Jullie hebben haar vaak gefotografeerd. Hoe leer je iemand dan kennen?

'Een van de eerste keren namen we haar mee naar India. Dat was in 1999 voor een serie voor de Franse Vogue. Ik herinner me dat het erg heet was, tot 45 graden in de woestijn, maar het was een winterkledingshoot. We konden enkel 's morgens vroeg tussen zeven en negen uur werken, en ook dan was het al 40 graden.

'In de jeep op weg naar de locatie bleek ze een enorme kletskous te zijn. Tot we er waren en zij in die hitte al die lagen en capes en hoge hakken aan moest. Toen werd ze plots werd ze stil en zen. Alle poses hield ze eindeloos vol. Ze zei: 'Ik reguleer mijn ademhaling, reageer enkel op wat wordt gevraagd en zo kan ik dit doen.' Fantastisch.'

Op de cover van modemagazine PORTER staat haar foto met daaronder 'Foto Inez en Vinoodh'. Jullie zijn zélf ondertussen een verkoopargument geworden

'Door al bijna dertig jaar te werken, hebben we een soort stempel van relevantie verworven. Een waardeoordeel: wij brengen een soort stijl en smaak mee. Dat hebben wij misschien wel bereikt in de fotografie.'

Het gevolg van internet is dat er veel wordt gekeken en geplagieerd.

'Het gebeurt aldoor. Wij vinden dat het ergst als het gebeurt door mensen die op ons niveau zitten. Van een jonge fotograaf begrijp ik het, zo werkt het. Je begint met het nadoen van je inspiratiebronnen en daarin vind je dan je eigen taal. Maar ik vind het moeilijk als we onze eigen concurrenten iets zien namaken. Nog erger is het als ze onze helden Helmut Newton, Richard Avedon, Irving Penn of Guy Bourdin kopiëren.'

Wie van jullie inspiratiebronnen hangt aan jullie eigen muren?

'Ed van der Elsken. En Nan Goldin.'

Ed van der Elsken? Verrassend.

'Ed... voor een gedeelte is dat nostalgie, omdat we allebei met zijn werk zijn opgegroeid en met de 'Nederlandsheid' erin. Maar ook het documentaire gedeelte. Van der Elsken wist in iedere omstandigheid een waanzinnige foto te maken. Naar compositie en keuze.

'We hebben allebei een enorme bewondering voor documentaire fotografie omdat het zo ver af staat van wat we zelf doen. Het is de enige echte fotografie, vinden we. Nu met Photoshop is het bijna allemaal image making geworden. Het valt me op als ik werk van studenten zie, dat er geen foto meer zónder is. Dat is niet erg, wij waren de eersten die Photoshop hebben geïntroduceerd op het gebied van mode en het inspireert ons nog steeds. Maar onze bewondering is groot voor mensen die hun leven riskeren en reizen om mensen in andere omstandigheden te fotograferen. Wat in de krant staat, is onze grootste inspiratiebron.'

Dan komt Vinoodh binnen, al bijna dertig jaar haar man - samen hebben ze een zoon van 11, hij heet Charles Star Matadin. Vinoodh schuift aan. Aanvankelijk was hij stylist, hij is modeontwerper van zijn vak. Nu fotografeert hij ook. Hij legt de Herfst 2014-editie van het fotovakblad Aperture op tafel. Zij waren gasthoofdredacteuren; we zien foto's en beelden van Ed van der Elsken, Richard Hamilton, Bruce Weber, Annie Leibovitz, maar ook van Margaret Durow en Daniel Arnold, 'een jongen die we vonden op Instagram. Die is nu echt een ster. Hij fotografeert het meest in de metro, hier in New York, en maakt waanzinnige foto's. Zonder computer.'

Jullie computers staan vast vol beelden van jullie die tot nu niemand ooit zag?

Vinoodh lacht: 'We maken foto's van ons kind. Anders niks.'

Maar jullie fotograferen toch de hele dag door?

'Dat staat allemaal op Instagram. Daar komt alles terecht wat niet in een publicatie zit. Een foto van een fles op een tafel kan erop, terwijl dat in een blad niet kan. De manier van communiceren via Instagram vinden we wel fantastisch. Het is voor ons een persoonlijk tijdschrift.' Vinoodh lacht: 'En het is ook héél goed voor je ego, want iedereen vindt alles leuk.'

De Braziliaanse fotograaf Sebastião Salgado zegt: fotografie is, met muziek, de enige taal die geen vertaling nodig heeft. Klopt dat ook voor jullie werk?

'Zeker, en dat is het mooie. Dat fascineert ons in de modefotografie. Kleding is een universele taal, waarmee je waar ook ter wereld kunt communiceren. Als jij solliciteert voor een baan, doe je iets anders aan dan wanneer je uitgaat met vriendin. Hoe je je kleedt, heeft te maken met herinneringen aan je jeugd en aan de nostalgie van de tijd waarin je ontdekte wie je bent en wat je identiteit is. En dat is dan weer bijna altijd te linken aan je muziekkeuze. Wat ons betreft, is alles daarop gebaseerd. Vandaag luisteren we graag naar FKA twigs. En naar Gaga: ze is half zo oud als ik, maar in haar herken ik mezelf toen ik 25 was.'

Is voor jullie veel veranderd door de economische crisis?

Vinoodh: 'Wij hebben niks gemerkt. Het werd drukker.'

Inez: 'Je merkte wel dat de budgetten anders waren, niet dat we minder werk hadden. Klanten gebruikten de crisis als excuus om de prijzen omlaag te halen. Maar nu is alles weer terug op het oude niveau.'

Ik las dat het merk Balenciaga na acht jaar samenwerking, voor een ander heeft gekozen. Bezorgt dat twijfel?

Inez: 'Bedoel je twijfel aan onze foto's? Nee. In het begin werkten we tot drie uur 's nachts en stopten we te veel ideeën in één beeld. Nu denken we: dit zijn wij en wij doen het zo.'

Vinoodh: 'De hele industrie is natuurlijk veranderd. Toen we begonnen, was Yohji Yamamoto het hoogste en dan kon je niet ook voor Calvin Klein werken. Nu maakt dat niet meer uit. Of je nu voor Louis Vuitton of voor H&M werkt, dat is ongeveer hetzelfde. High en low lopen door elkaar. Het gebeurt zelden dat mensen trouw blijven aan een fotograaf.'

Inez: 'Een, twee, maximaal drie seizoenen. Maar ze komen altijd terug. Dat leer je als je lang genoeg in die wereld zit.'

Vinoodh: 'Een ontwerper die altijd bij hetzelfde modehuis blijft, dat gebeurt ook veel minder. De meesten zijn opgekocht door investeerders en na vijf jaar is er een andere ontwerper. Niks is nog steady. Het is één grote dans.'

Inez: 'Voor ons telt nu wat wij interessant vinden en waar we gelukkig van worden.'

Geluk als criterium: betekent dat dat jullie opdrachten weigeren?

Vinoodh: 'Het betekent vooral dat ik nu eens een jeanslijn ontwerp voor Frame Denim, omdat ik daar zin in heb. Of onze eigen juwelencollectie en parfum.'

Inez: 'Dat is nieuwe energie en een nieuwe manier van werken. We staan daarmee eens aan de andere kant.'

Vinoodh: 'En er is veel video bijgekomen. Elk magazine wil nu ook video.'

Met dat alles staan jullie wel in de top-500 van invloedrijkste mensen in The Business of Fashion. Op die lijst staan maar drie Nederlanders.

Inez: 'Het is moeilijk vanuit Nederland. Daarom zijn we ook weggegaan. We hebben er zelfs eigenlijk niet gewerkt, omdat er geen markt is voor modefotografie in Nederland.'

Met hoeveel mensen werken jullie?

Vinoodh: 'We hebben een vast team van vijftien man. We werken voor het licht ook al twintig jaar samen met Jodokus Driessen, die in Nederland woont, maar altijd overkomt. In het begin was het dat: wij tweeën en Jodokus. Nu lopen er soms honderd tot driehonderd man op een set.'

Wat betekent dat voor jullie werk? Stoort al dat volk of hebben ze ondertussen zo veel ervaring dat ze net zo als jullie kijken en jullie alleen nog hoeven te klikken?

Inez: 'Sommigen kijken zoals wij. Tegen Jodokus hoeven we niks te zeggen, hij weet welk licht nodig is. Ook Otto, die video-editing en camerawerk doet, kijkt zoals wij. Ik geniet van de drukte. Maar het is niet zo dat we alleen nog hoeven te klikken. Het is een proces.'

Jullie namen staan op de erelijst van World Press Photo met een portret van Charlize Theron.

Inez: 'Ja, dat is een grote eer. Het is een instituut waarmee we zijn opgegroeid. We gingen altijd naar de tentoonstelling. Maar waar zo'n vermelding voor persfotografen vaak huge is en het begin van veel meer, merkten wij in ons werk er niks van. Die prijs veranderde niks.'

Toen u in 2003 zwanger was, vroeg u zich af hoe het voor een kind zou zijn om altijd in de mooiste van de werelden te vertoeven. Hoe is dat nu voor hem?

Inez lacht: 'Omdat hij altijd met ons heeft gereisd, is hij zich zeer bewust van andere mensen en hoe relaties werken. Hoe je op bepaalde momenten moet meedoen en moet geven wat mensen willen. Daar is hij goed in. Hij laat niet merken dat hij onder de indruk is. En hij is absoluut niet verwend, wat ik een wonder vind.'

Vinoodh: 'Hij is diplomatiek. En melig, en grappig. Hij benadert iedereen op dezelfde manier.'

Inez: 'Ik zou wel willen weten wat hij over twintig jaar denkt als iemand hem vraagt: 'Je was erbij toen Lady Gaga haar Applause-video opnam. Hoe was dat?' Nu is Gaga voor hem gewoon een vriendin van zijn ouders. Wij hebben dat met oudere vrienden die bij Andy Warhol waren en in Studio 54. Daarvan zijn wij onder de indruk. Dus hoe zal hij daar later mee omgaan? Maar hij begrijpt heus wel dat het bijzonder is dat hij hier samen met de drummer van Metallica op het drumstel mag spelen.'

Staan jullie er zelf bij stil? Jullie zijn net terug van een familieweekendje in Nederland, toch een andere wereld.

Inez: 'Ik zie het nog wel. Als Sam Smith bij ons komt eten, roepen de dochters van mijn vriendinnen: 'Oh my God!'

Wie komen de komende weken nog allemaal eten?

Vinoodh: 'Vorige week maandag was Nile Rodgers hier.'

Inez: 'En Lars van Metallica komt binnenkort weer. Maar iedereen is maar een mens, hoor. Niemand is anders dan een ander. Daar zijn wij ons van bewust. Iedereen is een mens en heeft dezelfde angsten, gevoelens en onzekerheden. Iedereen wil een beetje respect, liefde en aandacht.'

Vinoodh: 'En wij maken een even goeie foto van de conciërge als van een grote ster.'

Wat is de bijzonderste plek waar jullie ooit een foto van jullie zelf zagen?

Vinoodh: 'Dat moet Me Kissing Vinoodh zijn, de foto van onszelf in het Whitney Museum in New York.'

Inez: 'Dat wilde ik ook zeggen. Peter Norton (de softwareontwikkelaar, bekend van Norton AntiVirus, red.) kocht dat werk, enkel op basis van een e-mail met die foto. Zonder hem echt te hebben gezien. Hij is echt een heel grote.'

We zijn bijna twee uur verder. Studiomanager Marc heeft ze laten praten. Rondkijkend zie je een paar grote foto's. De fotostudio zelf zit in een ander deel van het woonblok. We mogen even in hun agenda kijken: 'Vrijdag komt Rihanna voor een video en een fotoserie. Volgende week doen we een shoot voor de Franse Vogue en een voor de Amerikaanse Vogue. En de week erop een serie voor W.

Prince stond lang op jullie verlanglijstje. Nog steeds?

Inez: 'Nee! Anderhalf jaar geleden mochten we 48 uur in zijn spoor zitten in Las Vegas. Hij had er vier shows en we hadden onze studio ingericht in de keuken achter het stadion waar hij optrad.'

Vinoodh: 'Nadien wilde hij dat we bleven. Het was waanzinnig.'

Inez: 'Het was veel wachten, maar we konden al die shows zien. Tussendoor rende hij de keuken in. Na zes keer klikken, zei hij telkens: 'You got it'. Dan keek hij op het schermpje van mijn camera en zei: 'Delete, delete, delete, deze is goed'. En hij had altijd gelijk.'

Vinoodh: 'Prince hebben we dus. Nu nog Mick Jagger of Keith Richards.'

Inez: 'Daar hebben we nog wel tijd voor. Die zijn zo fit.'