Nieuwe verfilming van roman Berlin Alexanderplatz (1929) oogt als een koortsdroom ★★★☆☆

In de proloog spelt de vertelstem uit wat u zoal kunt verwachten van Berlin Alexanderplatz, een drie uur durende herinterpretatie van het befaamde boek van Alfred Döblin (1929). Franz Biberkopf, de Duitse ex-gevangene die ook centraal stond in de gelijknamige grootse serie uit 1980 van de Duitse filmlegende Rainer Werner Fassbinder, is ditmaal een bootvluchteling genaamd Francis. Hij trekt naar Berlijn, valt herhaaldelijk en krabbelt weer op, zegt de stem. ‘Tot de stad hem de genadeklap geeft.’

Francis, sterk gespeeld door de in Guinee-Bissau geboren acteur en regisseur Welket Bungué, probeert net als Franz een goed leven te leiden, maar komt door tegenslag en ontmoetingen met de verkeerde mensen in de Berlijnse onderwereld terecht. De Duitse filmmaker Burhan Qurbani, die in zijn vorige films Shahada (2010) en Wir Sind Jung Wir Sind Stark (2014) ook over de levens van jonge Duitse immigranten verhaalde, maakt van zijn Berlin Alexanderplatz een modern noodlotsdrama.

Een ontmoeting met de seksverslaafde drugsdealer Reinhold (Albrecht Schuch in een moddervet aangezette rol, overlopend van vreemde tics), die kansarme vluchtelingen voor zijn karretje spant, brengt de boel in een stroomversnelling. Voor Francis het beseft, zit hij met Reinhold in een bubbelbad te converseren over de ethiek van het criminele bestaan, wandelt een sekswerker plotsklaps als reddende engel zijn leven binnen en speecht hij zelf tot een nieuwe generatie vluchtelingen met een even veelomvattend als leeg verhaal: ‘Ich bin Deutschland!’

Dramatische samenhang en interne logica maken in deze Berlin Alexanderplatz plaats voor zorgvuldig opgebouwde sfeer en ietwat vage impressies: dat de vluchtelingenproblematiek in Duitsland is verworden tot absurd theater waarin iedereen een rol speelt, bijvoorbeeld. Regisseur Qurbani wisselt sterke scènes af met onnavolgbare quatsch. Hedendaags racisme, koloniaal verleden, hedonisme, globalisering, uitbuiting van arbeiders, prostitutie, drugs; Qurbani stipt het allemaal aan, maar duikt slechts zelden de diepte in.

Dat is niet per se storend. Berlin Alexanderplatz laat zich uitstekend kijken als een veredelde koortsdroom – een verbeelding van een hoogst bevreemdende wereld waarin het vrijwel voortdurend nacht is. Maar gedurende drie uur is dit ook wat dunnetjes. Dat dit materiaal een groter potentieel herbergt, is helaas overduidelijk.