Nieuw internationaal publiek, nieuwe mogelijkheden: de theaterstreams smaken naar méér

‘Zes uur theater ging zelden zo snel voorbij en was zelden zo knap.’ Zo recenseerde The New York Times twee weken geleden de livestream van marathonvoorstelling Romeinse tragedies van Internationaal Theater Amsterdam (ITA). De Britse krant The Guardian bejubelde daarvoor al de stream van Weg met Eddy Bellegueule in een vijfsterrenrecensie: ‘Het was buitenaards’. Beide producties waren te zien op ITALive, het nieuwe kanaal van het theater.

Wie een jaar geleden had gezegd dat Nederlandse theaterregistraties paginagrote recensies zouden krijgen in de internationale pers, zou voor gek zijn uitgemaakt. Maar wie al eens via ITALive in zijn eigen huis naar een live in de Amsterdamse schouwburg zonder publiek gespeelde voorstelling keek, begrijpt het wel. De kwaliteit, zowel artistiek als technisch, is verbluffend. Zelden zat je dichter op de huid van de acteurs.

Sinds oktober vorig jaar zendt ITALive om de paar weken een voorstelling live uit. En die vinden een steeds groter naar theater snakkend publiek. Wereldwijd.

‘De afgelopen tijd keken 31 duizend mensen naar acht livestreams’, vertelt ITA-directeur Wouter van Ransbeek. ‘Als je dat vergelijkt met livestreams van Dua Lipa of De vrienden van Amstel is dat niet opmerkelijk. Maar voor ons staat het gelijk aan zestig keer de Rabozaal in ons theater uitverkopen. Dat is in deze tijd ondenkbaar.’

Het theater is blij met het succes en de internationale aandacht. Toen het met de eerste uitzending begon, van Medea, keken ruim 1.200 mensen. Bij Romeinse tragedies waren dat er bijna achtduizend. ‘We kunnen niet goed meten hoeveel er daadwerkelijk achter een scherm zitten te kijken. Maar 50 procent zegt dat ze met minimaal één andere persoon kijken.’

Ze zijn al twee jaar bezig met de ontwikkeling van het kanaal, in navolging van National Theatre in Londen en La Comédie Française, die dit al langer doen. ‘Aanvankelijk zouden we De stille kracht streamen in 120 bioscopen. Dat ging vorig jaar niet door en toen hebben we versneld ITALive opgezet. Eerst was daar nog best wat weerstand tegen. Het gaat tegen de regels van theater in. Je geeft de eenheid van plaats op, de gedeelde ervaring. Maar je krijgt er een heel andere ervaring voor terug. Tijdens Romeinse tragedies zat ik in een WeChat-groep met Chinese kijkers. Bleek dat er 700 fans in China op die manier samen zaten te kijken.’

Uit de cijfers blijkt dat ITALive een uitstekend middel is om nieuw én internationaal publiek te bereiken. Van die 31 duizend kijkers kwam ongeveer een kwart uit het buitenland. De streams kunnen worden bekeken met Engelse en Franse ondertiteling. Romeinse tragedies bereikte zo mensen in 57 landen. Weg met Eddy Bellegueule werd in 42 landen gezien. Niet alleen het internationale bereik van ITA is groter geworden, ook in Nederland vallen de geografische barrières weg. Van alle Nederlandse kijkers woont de helft buiten Amsterdam. ‘Daar valt niet tegenop te toeren.’

Van Ransbeek onderkent de enorme potentie van het nieuwe kanaal. Het zal ook na de coronacrisis, als de groep weer als vanouds gaat spelen, zeker niet verdwijnen. ‘ITALive wordt ons derde podium, naast de twee zalen in het theater, en krijgt een eigen, volwassen programmering.’

Hoe die programmering eruit gaat zien, valt nu nog niet te zeggen. Het theater onderzoekt nu wat werkt en wat niet. Voorstellingen waarin sowieso al wordt gebruikgemaakt van multimedia, zoals Romeinse tragedies, hebben vooralsnog de voorkeur. Zo is met regisseur Milo Rau, van wie zondag La reprise wordt gestreamd (ook met filmelementen), vooraf uitgebreid besproken welk werk geschikt zou zijn. Bij die gesprekken is ook altijd Reinier Bruijne, de vaste ‘meercameraregisseur’ van ITALive, aanwezig. Hij regisseert tijdens de livestream de cameramensen en bepaalt welk beeld je uiteindelijk ziet. Vooraf wordt in overleg met de voorstellingsregisseur een cameraplan gemaakt.

Van Ransbeek is niet bang dat dit derde podium straks een concurrentiestrijd zal voeren met zijn andere twee, fysieke podia. ‘We hebben nu 40 procent nieuw publiek. Dat hebben we vooral te danken aan de lagere prijs en het verdwijnen van de fysieke drempel: het gemak van theater in je eigen huis kijken. Van het Amsterdamse publiek dat naar de livestream van Nasrdin Dchar keek, zei zelfs 60 procent nog nooit eerder een voorstelling in ITA te hebben gezien. Er is echt een ander publiek voor.’

Sowieso worden er al diverse verdienmodellen uitgeprobeerd. Deze woensdagochtend om 10 uur speelt het ensemble bijvoorbeeld Medea (in regie van Simon Stone), exclusief voor kijkers in Taiwan. De dag erna doen ze het nog eens voor kijkers in Adelaide in Australië. Deze streams zijn exclusief verkocht aan de theaters daar. Ook ziet Van Ransbeek mogelijkheden voor educatie en het vertonen van reeds opgenomen livestreams op een groot scherm in het theater.

Nog iets verder vooruit fantaserend ligt een integratie van de twee soorten podia voor de hand. Na afloop van Romeinse tragedies had Ivo van Hove gezegd dat hij zich ongelofelijk geïnspireerd voelde door alle technische mogelijkheden. Dan weet je al dat het slechts een kwestie van tijd is voordat regisseurs met werk op de proppen komen dat speciaal is gemaakt voor kanalen als ITALive. Er lijken revolutionaire tijden aan te komen voor het theater.