Michaela DePrince: 'Ik wil de witte zwaan zijn'

Het moet winter zijn geweest in Sierra Leone, denkt ze, er stond een harde Saharawind, orkaanachtig hard. Ineens zag de 3-jarige Mabinty Bangura, zoals ze toen nog heette, iets glanzends dwarrelen in de stoffige lucht - een tijdschrift dat naar de poort van het weeshuis werd geblazen. Mabinty rende erheen. Op de cover danste een ballerina, in tutu.

'Zoiets moois had ik nog nooit gezien', zegt Michaela DePrince, de naam die ze kreeg na haar adoptie. 'Ze leek net een fee, zoals ze daar stond in die wijde rok, op haar tenen, in die puntige schoenen. Ik wist niet precies wat ze aan het doen was, maar ik dacht: ik wil die vrouw zijn. Ik wilde eruit zien zoals zij, zijn zoals zij, doen wat zij deed. Zij leek zo blij en ik voelde me zo ellendig.'

Mabinty frommelde de cover in haar onderbroek, de plek waar de 'aunties', de heksen van het weeshuis, hem niet zouden vinden. Daar bleef de foto verstopt, totdat de Amerikaanse Elaine DePrince haar meenam, in 1999.

'Die ballerina was mijn engel, mijn hoop, mijn redding', blikt de 18-jarige Michaela terug in het New Yorkse appartement van haar vriend, ook een danser. De dag daarop zal ze vertrekken naar Nederland. Het meisje dat tijdens de burgeroorlog in het West-Afrikaanse Sierra Leone haar ouders verloor en door een onverschillige oom werd gedropt in het weeshuis, gaat vanaf 22 november op tournee met de Junior Company van Het Nationale Ballet. Ze is een van de twaalf jonge talenten die is geselecteerd voor deze exclusieve, twee jaar durende opleiding en kweekvijver; een samenwerking van Het Nationale Ballet en de Nationale Balletacademie. 'Ik doe nu waarvan ik al die tijd heb gedroomd.'

Vanuit het niets naar alles

'The unstoppable ballerina', wordt ze genoemd in de Amerikaanse media. Michaela symboliseert het Amerikaanse ideaal: iemand die zich vanuit het niets naar alles vecht, een weeskind dat zich ontpopte tot wonderkind. Ze vertelt haar verhaal onderkoeld - ik heb het allemaal al gezien, is de ondertoon. 'It's a lot', zegt ze, een paar keer tijdens het gesprek, op deze zonovergoten middag in downtown Manhattan. Uiterlijk nog zo jong, in dat bloemenjurkje, met die turquoise schildpadjes in haar oren, innerlijk oneindig veel ouder.

Van haar biologische vader kan de danseres zich alleen herinneren dat hij lang was, en dat zijn zwarte huid dezelfde lichte spikkels had als die van Michaela, de huidziekte vitiligo. De rebellen in Sierra Leone schoten de handelaar dood toen ze 3 jaar oud was. Van haar biologische moeder weet ze nog minder, behalve dat die 'heel dun' was. Ze stierf de hongerdood, nadat haar man was vermoord. 'Mijn moeder gaf me altijd haar eten, dat is wat ik me herinner.'

Haar oom zette zijn nichtje af bij het weeshuis, om nooit meer terug te keren. 'Weggedaan.' In het weeshuis kreeg ze van de staf nummer 27, de laagste in de pikorde van deze bijgelovige aunties. Het duivelskind, noemden ze haar, vanwege de huidziekte. 'In mijn haar zitten grijze streepjes. En de aunties hadden nog nooit iemand met witte wimpers gezien.' Michaela buigt zich naar voren, raakt haar dikke, opvallend lange wimpers aan: 'Ik heb nu altijd mascara op.'

Ze kreeg het minste eten, de minste kleren, het minste speelgoed. 'Ik kreeg eigenlijk niks. De aunties sloegen me vaak, en vlochten mijn haar erg strak, omdat ze me pijn wilden doen, omdat ik een duivelskind was. Dat zat in hun hoofden. Mensen kunnen zo blind zijn. Niemand wilde me hebben, vertelden ze me. Ik zou het weeshuis nooit uitkomen.'

Michaela danste toen al, haar eigen dansjes. 'Dat deed ik vanaf het moment dat ik kon praten, kon lopen. Dansen zit in mijn bloed.' De andere kinderen mochten niet met het verdoemde meisje spelen. Maar ze had één hartsvriendin, die later, niet helemaal toevallig, ook haar adoptiezus zou worden. Mia was nummer 26 op de lijst van de aunties, omdat ze linkshandig was en in bed plaste. 'Ik was bang in het donker. Mia vertelde me verhalen, totdat ik in slaap viel. We verzonnen hoe ons leven eruit zou zien, als we geadopteerd werden. Dat we prinsesjes zouden worden, als in sprookjes.'

'Een moederfiguur'

Er was een lerares die zich speciaal om haar bekommerde, Sarah heette ze. De aunties wilden dat Michaela zo min mogelijk onderwijs kreeg, omdat leren niet was besteed aan een duivelskind, maar Sarah gaf Michaela in het geheim les. 'Een moederfiguur.'

De laatste keer dat Michaela haar zag, was Sarah zwanger. Het meisje liep met haar juf naar de poort van het weeshuis, waar plotseling twee dronken rebellen opdoken, met in hun kielzog een kleine jongen. Op mechanische toon, in korte zinnen: 'De rebellen zagen dat Sarah in verwachting was. Ze hadden machetes. Ze sneden haar buik open, om te kijken wat erin zat. Een meisjesbaby. Daarna hakten ze haar armen en benen af. Ik probeerde haar te redden en schoot onder het hek door. Toen kwam de kleine jongen. Hij wilde de andere twee nadoen. Dus heb ik nu een litteken, van hier tot daar.' Michaela's hand maakt een verticale streep over haar buik.

Kort daarna werd het weeshuis aangevallen door de rebellen. De kinderen moesten vluchten, 150 kilometer lopen, naar een opvangkamp. Al die tijd droeg Michaela de foto van de ballerina bij zich, in haar onderbroek.

Overweldigend

In het vluchtelingenkamp vertelden de aunties pas op het allerlaatste moment dat Michaela geadopteerd zou worden. Ze moest ineens mee met het vliegtuig, naar Nieuw-Guinea. Daar stonden de adoptieouders in de rij. Michaela's vriendin Mia wist al wie haar nieuwe moeder was - ze rende naar Elaine DePrince. 'Ik keek alleen of er ouders stonden te wachten met van die puntschoenen als op de foto, die spitzen waren het enige waaraan ik kon denken, aan dat beeld had ik me zo vastgeklampt.'

Daarna drong tot Michaela door dat Elaine DePrince ook haar zou adopteren. 'Ik vond uit wie mijn mom was, this bright little person. Zulk blond haar had ik nog nooit gezien...' Stilte. 'Ik kan me nog zo goed herinneren hoe ik me toen voelde. Het was overweldigend. We gingen met zijn drieën naar het hotel. Ik gebaarde naar mijn hoofd, of ik mijn pijnlijke vlechtjes uit mocht doen. Natuurlijk, knikte mijn moeder. Ik dacht: misschien kan ik wel van haar gaan houden.

'Op de hotelkamer begon ik haar koffer overhoop te halen, te zoeken en te zoeken, naar spitzen en een tutu. Ik dacht dat iedere Amerikaanse vrouw zulke schoenen had. 'Wat doe je nou?', vroeg mijn mom. Ik rende naar de badkamer en kwam terug met de foto.'

Later, toen ze Engels begon te leren, begreep Michaela dat Elaine DePrince oorspronkelijk was gekomen voor Mia alleen. In het vluchtelingenkamp merkte de adoptiemoeder uit New Jersey dat er niemand was met interesse voor nummer 27. Negen andere stellen hadden het meisje met de lichte spikkels al afgewezen. Elaine belde haar man Charles wakker, de zakenman was op reis in Japan: 'Is het goed als ik naar huis kom met twee meisjes?'

Tijdens de vlucht naar Amerika raakte een van de koffers kwijt, met daarin de halfverteerde cover van de ballerina.

'We doen niet al te veel moeite voor zwarte meisjes'

Maar Elaine DePrince wist genoeg. Ze kocht meteen een video van De Notenkraker voor haar adoptiedochter: Michaela zag 'm honderdvijftig keer. Ze ging op ballet en werd toegelaten tot de Rock School of Dance in Philadelphia. 'Ik was de jongste. Het werd mijn tweede familie. Elke dag trainde ik er, van tien uur 's morgens tot 's avonds laat.'

Michaela groeide uit tot een van de sterren in de documentaire First Position, waarin zes jonge dansers worden gevolgd in hun strijd om een plek op een prestigieuze dansacademie. Ze kreeg de felbegeerde beurs, aan de Jacqueline Kennedy Onassis School of the American Ballet Theatre - een cruciale stap op weg naar een grootse danscarrière.

De overwinning was meer dan een overwinning. 'Toen ik net was begonnen met dansen, vroeg mijn moeder aan een leraar: 'Waar moet Michaela extra haar best op doen? Wat kan ze verwachten?' Hij zei: 'We doen niet al te veel moeite voor zwarte meisjes. Het is de investering niet waard. Uiteindelijk worden ze allemaal te dik en stoppen ze met ballet.' Afgemeten: 'Ik was niet dik. Ik was 8. Ik was een kind.'

Bijna net zoveel pijn deed de keer dat ze repeteerde voor De Notenkraker. Trainen, trainen, trainen. Totdat Michaela werd verteld dat ze de rol niet kon krijgen: 'Het Amerikaanse publiek is nog niet toe aan een zwarte Marie.'

'Tegenwoordig denk ik: ik zal iedereen die meent dat een zwarte ballerina het niet zal redden, bewijzen dat het wel kan. Het maakt me een betere danseres. Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik tien keer zo hard moest werken als een ander.' Ze lacht: 'Maar ja: dat is ook hoe ik in elkaar zit.'

'Ik durfde me niet te hechten'

Na de verhuizing naar de VS duurde het drie jaar voordat Michaela de angst kwijt was dat ze haar nieuwe familie weer zou verliezen. 'Ik was al zo veel mensen verloren. Ik durfde me niet te hechten. Nu lijkt het of ik ben geboren uit mijn adoptiemoeder.'

Spiegels heeft ze lang gehaat, een erfenis van de aunties, die haar vertelden dat niemand haar wilde hebben. 'Terwijl dat heel gek is, want dansers kijken doorlopend in spiegels. Maar ik had zo weinig zelfvertrouwen. Het heeft me veel tijd gekost te accepteren dat ik ben wie ik ben.'

Nee, ze is niet in therapie geweest. 'Therapie is erg Amerikaans. Ik dacht echt dat het niet zou helpen. Ik heb een litteken vanbinnen. Van dat litteken kom je niet af. Ook als het beter gaat, blijft het zitten. Ik heb af en toe mijn moeilijke dagen.'

Dansen geeft haar de ruimte zich te uiten, zegt Michaela. Het heeft haar geholpen zichzelf te vinden. Vijf jaar geleden had ze haar verhaal nooit zo durven vertellen. 'Ik ben erg verlegen. Dansen is een ontsnapping voor me. Mijn professionele debuut was vorig jaar, als Gulnare, in Le Corsaire. Ik had me nog nooit zo gevoeld. Ik kon praten met de dansers om me heen, puur door het maken van gebaartjes. Het leek alsof de toeschouwers dachten dat ik persoonlijk contact met ze had als ik de zaal inkeek. Fantastisch. Dat was het moment dat ik het zelfvertrouwen kreeg dat ik wél iemand kon zijn.'

'Ik verkeer in een soort shock'

Ze heeft één grote wens. 'Toen ik danste in een gezelschap in Harlem, New York, mocht ik de zwarte zwaan zijn. Een geweldige ervaring. Maar ik heb altijd de witte zwaan willen zijn. Ik hoop dat ik die rol krijg - eens.'

Nu woont Michaela in Amsterdam-Oost, samen met de andere bijzondere talenten van de Junior Company.

De opleiding duurt twee jaar. In het eerste jaar zitten de dansers nog op school, in het tweede jaar zijn ze in dienst van Het Nationale Ballet. Na het tweede jaar wordt bepaald wie er mag en kan doorstromen naar het balletgezelschap dat vorige maand door The New York Times is uitgeroepen tot een van de beste vijf van de wereld.

Over twee weken zal Michaela op het podium staan in Spijkenisse en de Amsterdamse Stadsschouwburg. Het is het begin van een half jaar durende tournee van de Junior Company langs Nederlandse theaters. 'Ik kan het allemaal nog steeds niet geloven', mailt ze 's avonds laat, na een optreden met Het Nationale Ballet. 'Ik verkeer in een soort shock.'

Het laatste nieuws: haar adoptiemoeder heeft na een lange speurtocht de cover van het tijdschrift gevonden, op internet. De foto van de danseres is van mei 1979. Na bijna vijftien jaar heeft haar gezicht ook een naam gekregen: Magali Messac, voormalig prima ballerina bij het American Ballet Theatre. Ze woont tegenwoordig in Seattle, maar reist geregeld naar geboorteland Frankrijk.

'Ik ga ervoor zorgen dat Michaela haar kan ontmoeten in Europa', schrijft Elaine DePrince.