Met gevoel voor detail neemt Shipman zijn lezers mee: het boek over de lijdensweg van Theresa May is verslavend

Op het einde van zijn onwaarschijnlijke boek over de Britse politiek anno 2017, toont Tim Shipman mededogen. 'We zouden dankbaar moeten zijn', schrijft de chef-politiek van The Sunday Times, 'dat iemand bereid was het te proberen.' Die iemand is Theresa May, de Britse premier die het lijdend voorwerp is van de 535 voorafgaande bladzijden in Fall Out - A Year of Political Mayhem. Ga er maar aanstaan: leiding geven aan een diep verdeelde partij, in een diep verdeeld land, in een Europa dat verbitterd is na de historische sprong in het ongewisse die ruim 17 miljoen Britten gezet hebben.

Fall Out is het vervolg op All Out War, de bestseller die geldt als het standaardwerk over de Brexit. Het relaas van Shipman, de doyen van het schrijvende Westminster-gilde, leest als een politieke thriller. Met gevoel voor detail neemt hij zijn lezers mee naar de huiskamer waar May een traantje wegpinkt in de verkiezingsnacht, naar het campagnekantoor van Labour waar Jeremy Corbyn thee zet voor zijn adviseurs, naar een kamer in 10 Downing Street waar Mays Raspoetin Nick Timothy op een zeldzaam vredig moment zijn vingers door het haar haalt van zijn collega-adviseur Fiona Hill.

Met Timothy en Hill zijn meteen de 'bad guys' genoemd. 'The Terrible Twins' waren met May meeverhuisd van het ministerie van Binnenlandse Zaken om samen met hun bazin het land te besturen. Volgens getuigen voerden ze, sprekend in een vierletterdialect, een schrikbewind op 10 Downing Street. Loyaliteit aan de leider was belangrijker dan talent. Een wat pessimistische minister als Philip Hammond kreeg zelfs de bijnaam 'The Cunt'. In de ogen van May, die de twee leek te beschouwen als de kinderen die ze nooit heeft gehad, konden ze evenwel niets fouts doen.

May zelf liet zich portretteren als de sterke vrouw, maar achter de schermen wist ze zich geen raad met de enorme taak die haar wachtte. 'Ik had niet het gevoel', zo citeert Shipman een topambtenaar, 'dat ze iets wist van de wereld buiten justitie en binnenlandse zaken.'

Waar haar voorganger David Cameron tijdens het wekelijkse kabinetsberaad levendige discussies leidde, zat May als een sfinx voor zich uit te staren. Communiceren met de buitenwereld deed ze via zorgvuldig voorbereide toespraken, verborgen achter het katheder. Het kenmerk van haar handelwijze was geheimhouding.

Timothy was de architect van een totale scheiding van de Europese Unie. Juist daarom was het zo noodzakelijk om vrienden te maken en persoonlijke contacten te leggen, maar de gereserveerde May bleek daar niet de geschikte persoon voor te zijn. Ontmoetingen met Europese leiders als Angela Merkel en Jean-Claude Juncker verliepen moeizaam. Interesse in de werking van Brussel was er amper bij May en de haren.

Een staatssecretaris, David Jones, die nuttige banden had aangeknoopt in de diverse hoofdsteden, werd tot verbijstering van diens baas, Brexit-minister David Davis, door May ontslagen.

Het in werking stellen van artikel 50 - op de verjaardag nota bene van eurofiel John Major en de huwelijksdag van Tony Blair - verliep chaotisch. In Londen heerste zelfs verwarring over de manier waarop de brief in Brussel moest worden bezorgd. Volgens Brexit-architect Dominic Cummings was het een blunder van May omdat de regering niet serieus had nagedacht over het No Deal-scenario, zodat daar niet mee kon worden geschermd bij de onderhandelingen. De hoge Brexit-ambtenaar George Bridges was verbaasd dat May maar tien minuten met hem sprak over de Brexit.

Bij het uitschrijven van de verkiezingen had May niet nagegaan of de partijmachine wel klaar was, iets dat niet het geval bleek te zijn. Crucialer was dat de verkiezingen, net als het EU-referendum, zouden draaien om emotie, en op dat punt was Corbyn beter dan 'de Maybot', de premier die zich liever niet blootgeeft. Sociale media werden genegeerd omdat de door haar adviseurs zo gehate Cameron daar succes mee had gehad. Timothy leefde ook nog eens op voet van oorlog met een campagnechef die het 'verkopen' van het merk May vergeleek met 'het polijsten van een drol'.

Het verlies leidde tot het vertrek van Timothy en Hill. Het gevolg daarvan was zichtbaar bij de congrestoespraak, die pijnlijk verloren ging in gekuch. Als Hill er was geweest, had ze ervoor gezorgd dat May zich niet had overwerkt op het congres. Dat ze niet zonder goed advies kan en politiek gevoel ontbeert, bleek uit haar bezoek aan de Grenfell-toren, waar een brand bijna tachtig mensen het leven had gekost. Ze had haar adviseurs, die een veilige ontmoeting met hulpverleners hadden geregeld, moeten negeren en slachtoffers moeten omhelzen. 'She doesn't really do people', zo vatte een May-gezinde minister het probleem samen.

Shipman schrijft het zwierig op. De ene minister noemt hij 'een stagiair begrafenisondernemer', de ander dicht hij 'pompeuze bonhomie' toe en een derde 'heeft het aura van een aanvoerder van een LaCrosse-schoolteam'. Vrijwel alle bronnen, en dat zijn er honderden, zijn anoniem, reden dat zo'n boek niet snel in Nederland, waar een striktere journalistieke ethiek heerst, zou verschijnen. De Britse politiek maakt turbulente tijden mee, maar dit verslavende boek toont ook de kracht van datzelfde systeem, namelijk de openheid ervan. De openheid waar May zoveel moeite mee heeft.