MEISJES MET EEN GOED HART

Van alle kinderen is ze de meest volwassene, tussen de grote mensenblijft ze altijd een meisje. In het melodrama Sparrows uit 1926 speelt MaryPickford de oudste van een groepje jongens en meisjes die zijn ontvoerd omzwaar werk te verrichten op een door gevaarlijke moerassen omringdeboerderij. Ze steekt boven de andere kinderen uit, wanneer ze diemoederlijk tegen zich aandrukt om ze te beschermen tegen de gemeneopzichter door wie ze bij hun ouders werden weggehaald. Ook wanneerPickford alleen voor de camera staat, heeft ze ogenschijnlijk een normalelengte. Maar als ze later in de film samen te zien is met politiemannen eneen rijke aristocraat, wordt ze vliegensvlug kinderlijk. Ze lijkt - ookletterlijk - opeens veel kleiner.

Dat was het beeld dat Mary Pickford (1892-1979) nastreefde. De actrice,die in 1909 haar eerste filmrollen kreeg en in de jaren tien en de vroegejaren twintig haar grootste successen beleefde, was de belichaming van dekinderlijke onbevangenheid. Als blootvoets weesmeisje of verwaarloosdstiefzusje speelde ze steeds opnieuw hetzelfde verhaal, waarin ijver enoptimisme alle rampspoed te boven komen. Het was een rol die Pickford, vanwie het filmmuseum deze maand een retrospectief organiseert, tot de eersteechte filmster maakte.

'The Woman who Made Hollywood': onder die titel publiceerde EileenWhitfield in 1997 een biografie van Pickford. Het is inderdaad opvallendhoe Pickfords carrière gelijk opging met de ontwikkeling van de jongefilmindustrie en daarop vaak een doorslaggevende invloed had.

Als zesjarige begon Gladys Smith, zoals de in Toronto geboren actricetoen nog heette, op te treden in variété-acts en kleine theaters: preciesde plekken waar ook de eerste films werden vertoond. Nadat ze op Broadwayde nieuwe naam Mary Pickford had aangenomen, vertrok ze naar Californiëwaar regisseur D.W. Griffith met zijn Biograph-productiemaatschappij vanfilm een zelfstandige industrie probeerde te maken. In een tijd dat acteursnog niet werden genoemd op credits of filmposters, was Pickford een van deeersten die desondanks bekendheid verwierf. Als 'het Biograph-meisje metde blonde krullen' werd ze zo geliefd, dat ze al snel onder haar eigen naambegon te verschijnen.

Lange tijd zou Pickford, ook wel 'Little Mary' of 'America'ssweetheart', er zelfs beroemder door blijven dan Charlie Chaplin. Vankindsterretje was ze een filmster die kinderen speelde geworden. Haarinvloed op de productie nam toe, toen ze met Chaplin, Griffith enactie-ster Douglas Fairbanks de United Artists filmmaatschappij oprichtteen in dezelfde tijd werd ook haar privé-leven een voortdurend middelpuntvan publiciteit.

'Letterlijk miljoenen fans rouwden om het verlies van die goudenlokken', schreef het tijdschrift Picture Play toen Pickford haar krullenliet afknippen. Haar huwelijk met Fairbanks was een evenement dat overalin de wereld werd gevolgd; de reis die ze samen door Europa maakten, brachtmensenmassa's op de been.

Het korte Nederlandse filmjournaal uit 1920, Huwelijksreis van deAmerikaansche filmsterren Mary Pickford en Douglas Fairbanks, is daaromvooral mooi als een voorbeeld dat het begin laat zien van een massacultuurdie later tot volle bloei zou komen. Het is duidelijk nog even wennen. Decameraploeg die het pasgetrouwde koppel opwacht, wacht lange tijd op deverkeerde plaats: terwijl op het vliegveld wordt gefilmd, is de ster perschip onderweg.

Pickford was een beroemdheid, een machtig filmproducente en de eerstevrouw die in Hollywood meer dan een miljoen dollar per jaar verdiende, maardat wilde niet zeggen dat haar kinderlijke uitstraling erdoor veranderde.Integendeel, ze cultiveerde haar imago. Het contrast kon nauwelijks groterzijn tussen de ster die ze was, en de in lompen geklede meisjes die zespeelde.

Van Assepoester, die zich in Griffiths Cinderella uit 1914 door haarstiefzussen liet vernederen, tot het mooie weesmeisje uit Sparrows (1926):telkens moest ze aan een armzalig milieu ontsnappen. Het gaf haar de kansde rol van duldzame meisjes te perfectioneren.

'Niemand heeft mij ooit geregisseerd, zelfs D.W. Griffith niet.'Productie, casting en reclamecampagnes werden door haar zelf tot in dedetails georganiseerd. Zelfs haar kleine gestalte was deels het resultaatvan haar eigen regie. In Poor Little Rich Girl uit 1916, waarin ze als24-jarige een meisje van twaalf speelde, werden haar tegenspelersuitgezocht op hun lengte. Alle decors werden extra groot gebouwd om haarkleiner te laten lijken, een trucage die ze met regelmaat bleef toepassen.

Het is een techniek die waarschijnlijk alleen in de zwijgende film zosuccesvol kon worden gebruikt. De geluidsfilm, die vanaf 1927 zijn intredebegon te doen, is van nature realistischer, echter, dan de droomwereld vande stille cinema. Het is dan ook typerend dat Pickfords oeuvre op datmoment vrijwel direct tot een einde kwam. Tegenover ruim tweehonderd stilleproducties, maakte ze slechts vier films met geluid. Ook al bleef ze nogenige tijd actief als producente, met acteren hield ze in 1933 op.

Zelf was Pickford er terecht trots op dat ze de filmindustrie hadveranderd; dat haar filmproducties technische verbeteringen lieten zien;dat ze een acteerstijl, die voor haar tijd te groots en te overdreven wasgeweest, had gemoderniseerd. Maar terugkijkend doen haar rollen ook eenheel tegenovergestelde indruk ontstaan: de meisjes met een goed hart dietegenslagen overwinnen, houden in hun onschuld juist de herinnering instand aan de kleurrijke, sprookjesachtige, naïeve origine van de zwijgendefilm.