Mater Familias van DWDD over afscheid: 'Je kan het niet half doen'

Een uur nadat Dieuwke Wynia tegen Matthijs van Nieuwkerk had gezegd dat ze zou stoppen als hoofdredacteur van De Wereld Draait Door, kreeg ze een telefoontje. Haar vader was ernstig ziek. Opeens deed dat afscheid bij DWDD, waar ze 11 jaar had gewerkt, er weinig meer toe. Daarom kan ze, nu ze gestopt is, ook maar weinig naar de uitzendingen van DWDD kijken. Vaak is ze dan onderweg naar haar vader. Op 9 december, de dag van Wynia's afscheidsfeest, konden haar ouders er niet bij zijn. Ze vertelt het met tranen in haar ogen.

Het is een kant van Wynia die in de verhalen over haar zelden naar voren komt. Ze vertelt pas over haar vader als het interview is afgelopen en het opnameapparaat uit. Waarom eigenlijk? Ze denkt even na, zucht: 'Het is zo verdrietig. En het is privé, dat vind ik ook ingewikkeld.'

Het besluit om te stoppen kwam op de Amerikaanse highway aan de oostkust. Het was een bloedhete dag in augustus en Wynia was met haar man en twee zoons onderweg naar Princeton, waar ze wetenschapper, DWDD-gezicht en vriend Robbert Dijkgraaf zouden opzoeken. De airconditioning werkte niet goed, waardoor het in de huurauto niet uit te houden was. Het had geborreld, zoals het elk jaar in de zomerstop na DWDD wel een beetje borrelde. Maar dit jaar werd het borrelen niet minder; het werd alleen maar heviger.

'Ik doe het!', riep Wynia plotseling.

Ze had al een keer afscheid genomen. In 2011 was er sprake van dat Wynia DWDD zou verruilen voor een plek in de directie bij BNN. Maar toen Matthijs van Nieuwkerk dreigde dat hij ook zou vertrekken bij het programma en Wynia werd beloofd dat ze vanuit DWDD allerlei spin-offs kon gaan maken, besloot ze alsnog te blijven. Maar deze zomer was de aantrekkingskracht van het avontuur voor het eerst sterker dan de zwaartekracht van DWDD.

Nu zit ze aan een tafel in het Amsterdamse restaurant Dauphine. De komende week is ze voor DWDD nog druk met opnames van colleges van Freek Vonk en Robbert Dijkgraaf. De week erna heeft ze haar afscheidsfeest. Dan is het echt klaar. Tot zover, tot later.

Vijf jaar geleden bleef u bij DWDD. Waarom gaat u nu wel weg?

'De laatste zomervakanties begon ik wat meer na te denken, ook omdat ik er zo lang zat. Het is zwaar werk en het dagelijkse programma stond altijd recht voor mijn neus. Dat had altijd voorrang op de dingen die ik ook zo leuk vond om te doen; nieuwe formats bedenken, spin-offs maken. Daar wilde ik meer tijd in steken, maar dat kon niet altijd. Je kan DWDD namelijk niet half doen. Als ik bijvoorbeeld op reis wil voor een documentaire, moet ik weken weg. Dat kan niet als hoofdredacteur. Het is alles of niets en afgelopen zomer moest die knoop een keer doorgehakt.'

Speelde geld nog een rol in die beslissing?

'Nee, helemaal niet! Het is nog maar de vraag of ik goed ga verdienen straks. Als ik het voor het geld zou doen, zit ik met de informatieve programma's die ik wil gaan maken niet in een heel lucratieve hoek.'

Hoe vat u elf jaar De Wereld Draait Door samen?

'Ik denk niet dat ik dat nu al kan, terugblikken. Maar het is écht alles, DWDD is alles. En dat blijft het ook. Matthijs is DWDD, ik ben DWDD; daarom werkte het ook zo goed tussen ons. We leefden het programma. Ik had verwacht dat het me zou duizelen als ik zou stoppen; alsof je na elf jaar uit een centrifuge wordt geslingerd. Maar ik ben niet duizelig; het voelt nu ook heel natuurlijk dat ik er niet meer zit.'

Misschien is het besef er nog niet helemaal. Als Wynia over DWDD praat, doet ze dat consequent in de tegenwoordige tijd, als iemand die breekt met een geliefde en zich nog niet realiseert dat het echt voorbij is.

Waar bent u het trotst op?

'Ik denk dat we met DWDD de televisiewereld wel een beetje veranderd hebben. DWDD is, en dat komt voor een groot deel op het conto van Matthijs, een heel positief programma. Dat was in de tijd dat het begon nieuw. Veel journalistieke programma's waren een beetje negatief. Wij vieren juist heel veel en maken moeilijke onderwerpen voor een groot publiek toegankelijk.'

Is dat ook uw verdienste geweest?

'Ja, dat vind ik dus lastig om te zeggen. Ik heb altijd grote interesse gehad in de wetenschappelijke wereld. Al toen ik samensteller (degene die de onderwerpen in de uitzending bepaalt) was, lag mijn voorkeur bij wetenschappelijke onderwerpen. Ik ben in die tijd op zoek gegaan naar contacten bij universiteiten en instellingen en kwam op een gegeven moment bij Robbert Dijkgraaf uit. Ik noem hem weleens mijn koevoet in de wetenschappelijke wereld. Hij kan als geen ander de vertaling maken van de wereld van de wetenschap naar televisie. Wetenschap behapbaar maken, dat is dan wel een verdienste, daar ben ik bij DWDD mee begonnen.'

Als u het programma als geheel neemt, wat is dan uw aandeel daarin geweest?

'Pffff, jezusmina man, wat een vraag. DWDD wordt met een enorme drive en passie gemaakt. Dat zijn eigenschappen die bij mij nadrukkelijk aanwezig zijn en die ook heel erg overeenkomen met Matthijs. Ik zie en ik voel alles. Ik heb weleens gehoord dat Joop van den Ende de wc's in liep om te checken of er overal handdoekjes lagen. Zoiets heb ik ook. Als de temperatuur in de studio te hoog is, voel ik dat. Als de leader niet hard genoeg ingestart wordt, loop ik meteen naar de geluidstechnicus, als ik iemand hoor hoesten, kom ik gelijk aan met hoesttabletten. Ik sta altijd aan. Dat is ook wat live-televisie met zich meebrengt, die adrenaline.'

Frans Klein, oud-directeur van de VARA en nu directeur Televisie bij de NPO, werkte jarenlang met Wynia samen. Hij noemt haar de 'mater familias' van DWDD; iemand die zich als een moeder ontfermt over de redactie en gasten. Wynia's redacteuren moesten een hecht team vormen dat dag en nacht, weer of geen weer, klaarstond voor het programma. Voor de gasten moest DWDD een warm bad zijn. Wynia zelf heeft zichzelf altijd gezien als de waard van een herberg. 'Ik gooi 's ochtends de luiken open en ik bak een ei. En 'savonds doe ik het licht uit. Ondertussen is iedereen warm ontvangen en heeft iedereen een goede dag gehad.'

Tegelijkertijd heeft Wynia de naam niet bepaald de kalmste hoofdredacteur in de televisiewereld te zijn. Zo zou ze niet schromen om redacteuren die onvoldoende presteren ten overstaan van de hele redactie op hun donder te geven of razend te worden op vaste DWDD-gasten die bij een ander programma aanschuiven. In een profiel in de Volkskrant naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van DWDD, vorig jaar in oktober, zei Jort Kelder: 'Ze is iemand met wie je geen ruzie moet krijgen. Veel mensen zijn bang van haar.'

Er doen nogal wat verhalen de ronde over u.

'Ja. I know. Ja. Ik vind daar heel veel van, maar ik denk ook dat het een gevolg is van het feit dat DWDD heel succesvol is en daardoor een grote invloed heeft. Het is een hoge boom. Ik ben altijd de poortwachter geweest; we bepaalden samen wat er wel en niet in het programma komt, welke gasten wel en niet aan tafel zitten, maar voor de buitenwereld was ik het gezicht. Dan vindt niet iedereen je leuk.'

Maar wat is er waar van die verhalen?

'Ik kan wel heel streng zijn.'

Bent u daar wel eens te ver in gegaan?

'Als iemand er echt overstuur van is, is dat natuurlijk niet goed. Dat gebeurde weleens en dan moet je dat even uitpraten. Maar het is ook niet zo gek dat het gebeurt, want je speelt elke dag een wedstrijd in een vol stadion. De druk is hoog. De een kan daar beter tegen dan de ander. Als je dat niet prettig vindt, is DWDD misschien ook niet de juiste plek om te werken. Dat is helemaal geen schande, het moet je maar net passen. Tegen elke redacteur die bij DWDD begint, zeg ik: weet waar je aan begint. Het is echt een heftig programma. Je moet veel bellen, veel doen, er worden veel onderwerpen uitgezocht die uiteindelijk de uitzending niet halen. Het is af en toe heel ondankbaar. Daar moet je tegen kunnen.

'Kijk, ik heb altijd het programma en de uitzending voor ogen bij alles wat ik doe. De verhalen die rondgaan worden losgekoppeld van wat het doel erachter was. Nu lijkt het een doel op zich om iemand op z'n kop te geven. Maar niemand is groter dan het programma.'

Is dat niet moeilijk, dat u een familie probeert te smeden en tegelijkertijd mensen soms de deur moet wijzen?

'Ja, dat is heel naar. Ik wil het ook altijd goed kunnen uitleggen als ik niet meer met iemand verder ga. Het is ook weleens gebeurd dat ik afscheid van iemand moest nemen en we allebei met tranen in onze ogen tegenover elkaar stonden. Maar ik weet waarom ik dat soort gesprekken voer en die beslissingen neem; dat is altijd voor het programma. Als je dat voor ogen houdt, is je keuze heel zuiver. Ik ben altijd eerlijk en wind er nooit doekjes om. Dat is ook weleens eng, maar ik ben altijd straight. Dan weet je namelijk wat je aan me hebt. En dat is niet voor iedereen leuk.'

Zo ook niet voor Jort Kelder. In februari had Kelder in een interview met De Telegraaf gezegd dat DWDD 'een zacht vrouwenprogramma' was geworden. Een paar weken later zaten Dieuwke Wynia, Matthijs van Nieuwkerk en Frans Klein te lunchen toen Kelder per toeval binnenkwam en zich naar hun tafel begaf om te zeggen dat hij het niet zo hard had bedoeld. Tot hilariteit en verbazing van haar tafelgenoten liet Wynia Kelder onmiddellijk weten niet van zijn excuses gediend te zijn. 'Jort kon het ook wel hebben. Die kon de bal terugverwachten. Ja, laat je zoete broodjes lekker in je tas. Dus je ziet: het maakt me niet uit wie ik tegenover me heb. Als iets me niet zint, zeg ik dat.'

Als hoofdredacteur had Wynia niet alleen de leiding over het programma, maar diende ze ook als firewall tussen Matthijs van Nieuwkerk en de redactie. Ze moest het vuile werk opknappen als er weer eens schandaaltjes waren, de pers te woord staan en onderhandelen met de omroep. Het heeft haar niet alleen een paar grijze haren opgeleverd, maar ook een argwanende houding richting andere media. Ook in dit gesprek lijkt Wynia hier en daar haar antwoorden zorgvuldig te kiezen, niet het achterste van haar tong te laten zien, in de wetenschap dat alles wat ze zegt onder een vergrootglas komt te liggen.

Heeft u weleens de grens bereikt van wat u aankon?

'Ik heb wel een paar keer enorme griep gehad. Maar ik ben nog nooit overspannen geweest. Ik weet de balans goed in de gaten te houden. Dat komt ook omdat ik het werk leuk vind; ik loop er niet op leeg. Zo'n uitzending geeft veel energie. Natuurlijk niet altijd; ik kon het ook periodes heel zwaar hebben. Bijvoorbeeld als er gedoe was, over dat mislukte pop-uprestaurant, of het boekenpanel, of weer een ingezonden brief. Alles waar DWDD op staat wordt groot en iedereen duikt er bovenop.'

In haar eerste seizoen als eindverantwoordelijke bij DWDD moest Wynia op sinterklaasavond haar opwachting maken in het live-programma De Leugen Regeert. In een interview met Jakhals Erik Dijkstra zou operettezanger Johan Heesters gezegd hebben dat hij Adolf Hitler 'een goede vent' had gevonden. Volgens Heesters was er onhandig in zijn antwoorden geknipt. Wynia mocht live op televisie tekst en uitleg komen geven.

'Mijn zoons waren toen nog heel klein. Ik was laat met cadeautjes kopen en liep in de Bijenkorf. Toen belde Frans Klein me dat ik in die uitzending van De Leugen Regeert moest komen. Hè? Fuck! Nee! Ik ging Sinterklaas vieren met mijn familie, schoonfamilie, neefjes en kinderen. We zaten letterlijk tussen de pakjes en ik moest midden op de avond weg.'

Het was een voorbode voor wat haar de komende jaren stond te wachten. Altijd was ze als een van de eersten op de redactie en ging ze pas lang na de uitzending weer naar huis. Met regelmaat trok ze 's ochtends om 8:00 uur de deur van haar huis achter zich dicht, om 's avonds pas om 22:00 uur weer thuis te komen.

Heeft u zich weleens een slechte moeder gevoeld?

'Nee. Als een ouder goed in zijn vel zit, een leuke baan heeft en enthousiast thuiskomt, dan is dat alleen maar goed. Het is heel fijn om een gelukkige moeder te hebben. Maar ik heb ze weleens gemist. Op een gegeven moment ben ik een dag vanuit huis gaan werken. En wat bepaalt of je als moeder of vader goed of niet goed bent? Ik heb het geluk dat ik heel makkelijke, vrolijke mannen heb die ook leuk vonden wat ik deed.'

En nu zit u samen met ze op de bank naar DWDD te kijken?

'Nou, ik ben best wel druk 's avonds. Met andere dingen.'

Maar u kijkt natuurlijk wel. Wat ziet u dan?

'Dan zie ik alles! Ja, ik vind dat best lastig. Mijn zoon zei laatst heel droog tegen me: 'Hee mam, je bent niet meer verantwoordelijk, hè.' Haha. Dat vond ik heel grappig. Ik denk dat ik naar de televisie zat te roepen ofzo, ik had het zelf niet door.'

Jeuken uw handen dan?

'Soms wel ja.'

Ziet u verschil tussen DWDD met Dieuwke en DWDD zonder Dieuwke?

'Nee, dat kan ik niet zeggen.'

Kunt u niet zeggen, of wilt u niet zeggen?

'Nou, allebei. Maar soms zie ik wel een onderwerp voorbijkomen waarbij ik denk: ik weet niet of ik dat had gedaan. Maar ik zie ook dingen die heel goed bedacht zijn, zoals Het Groot Nederlands Songbook (een canon van de Nederlandse liedkunst, red). Ik vind het een beetje makkelijk om zo van de zijlijn iets te zeggen. Dat vind ik echt niet oké.'

Vanaf 1 januari gaat Wynia aan de slag met haar nieuwe televisieproductiebedrijf Mr. & Mrs. Lane. Samen met Boudewijn Vos, met wie ze bij DWDD al samenwerkte, gaat ze televisie- en online-formats bedenken, verkopen en produceren. Wat voor programma's dat worden, weet Wynia nog niet. Maar het zal in het verlengde liggen van de spin-offs, specials en documentaires die ze eerder onder de vlag van DWDD maakte. Een reisprogramma, misschien een talkshow. 'Ik ga niet opeens een klusprogramma maken, daar heb ik niets mee.'

Gaat u iets met Matthijs doen?

'Dat sluit ik niet uit. Je ziet waar het toe kan leiden als we samenwerken.'

Hij heeft altijd geroepen dat als u zou vertrekken bij DWDD, hij dat ook zou doen.

'Ja, dat heeft hij gezegd.'

Hoe lang blijft DWDD nog bestaan?

'Geen idee.'

Tien jaar?

'Nee. Dat lijkt me wel heel lang. Ik weet het echt niet.'

Hier heeft u vast over nagedacht.

'Nee. DWDD wordt gemaakt op energie, lol en plezier. Als dat er om een of andere reden niet meer is, moet je stoppen. Zij moeten nu met elkaar gaan uitzoeken hoe lang ze er nog plezier in hebben. Dat kan een jaar zijn, dat kan twee jaar zijn, dat kan vijf jaar zijn. Ze zullen het ieder jaar overwegen, zoals wij dat ook ieder jaar hebben overwogen. Ze moeten het ook niet willen, zo ver vooruit kijken. Maar ik ben weg.'