Marjan Teeuwen transformeert in Heerlen 12 ton sloopafval tot kunst

Vijf soorten systeemplafondplaat, vier soorten gipsplaat, keukenkastjes, dorpels, plinten, traptreden en spaanplaat: bijna 12 ton aan sloopmateriaal is in Heerlen verwerkt tot 10 meter hoge pilaren. De metamorfose van afval tot kunstwerk is verbluffend: de zuilen lijken haast opgetrokken uit travertijn, de Italiaanse kalksteen die het Nationaal Monument op de Dam, de Sacré-Cœur en het Colosseum hun karakteristieke kleur geeft.

Archief Stadhuis Heerlen is een monumentale sculptuur van Marjan Teeuwen. Haar werk bevindt zich op het snijvlak van architectuur en beeldende kunst. Voor de zuilen in het raadhuis, zoals de Heerlenaren hun gemeentehuis noemen, gebruikte ze sloopmaterialen uit het aanpalende stadskantoor dat tegen de vlakte gaat. Zowel raadhuis (1947) als stadskantoor (1958, destijds de V&D) is ontworpen door architect Frits Peutz. Peutz (1896-1974) was een exponent van het Nieuwe Bouwen. Hij liet in Heerlen meer markante sporen na, zoals de Stadsschouwburg, bioscoop Royal en het Glaspaleis. In dat voormalige mode- en warenhuis is tegenwoordig cultureel centrum Schunck* gevestigd.

Teeuwen (65) voelt zich verwant met de beeldtaal van Peutz. ‘Hij was een eigenzinnige architect, ondanks zijn stevige wortels in de behoudende katholieke kerk in Limburg. Ik deel zijn liefde voor kolommen en zuilen, voor abstractie en vereenvoudiging, voor schuine lijnen en vlakken, voor symmetrie en asymmetrie.’

Eén steunpilaar in het raadhuis viel haar direct op. Het is de enige rechthoekige kolom in het rijksmonument - de andere zuilen hebben aan de bovenkant de vorm van een paddestoel. ‘Ik heb die rechthoekige kolom vier maatjes gegeven’, zegt ze. ‘De lijnen van mijn pilaren gaan van rond naar rechthoekig, ze steken uit of groeien als het ware naar binnen. Ze vormen een harmonieus contrast met het ontwerp van Peutz.’

De zuilen bestaan uit twee delen: van de begane grond tot aan het plafond zijn ze 5 meter hoog en op de eerste verdieping gaan ze nog eens 4,30 meter verder de lucht in. De eenzame, rechthoekige zuil op de begane grond is op de eerste verdieping met sloopmateriaal verlengd. De elementen zijn los op elkaar gestapeld, zonder spijkers of lijm.

Tien weken werkte Teeuwen met een klein team aan de pilaren. In het stadskantoor werden de materialen uitgekozen, gestript, gesneden en op maat gezaagd. Met karretjes werd alles naar de hal van het raadhuis gebracht. Daar moesten de bodes, ambtenaren en wethouders wennen aan alle stof en lawaai, maar al snel groeide de belangstelling en het respect voor het onalledaagse project. De vele bruiloften in het gebouw waren voor Teeuwen een mentale onderbreking tijdens het fysiek zware werk.

Voor Teeuwen betekent de Heerlense installatie een nieuwe stap, omdat het kunstwerk voor langere tijd te zien blijft. Archief Stadhuis Heerlen maakt deel uit van haar abstracte en minimalistische ‘Archief’-serie. ‘Die werken maak ik meestal in mijn atelier’, zegt Teeuwen. ‘Bijna niemand krijgt ze te zien, behalve dan op de foto’s die als autonoom kunstwerk resteren.’

Daarnaast maakt ze de serie ‘Verwoest Huis’: grootschalige, architectonische installaties in gebouwen die kort daarna worden gesloopt. Ze lijkt de zwaartekracht te tarten met hallucinante ruimtes vol scheef gezette vloeren en deels gesloopte muren, met opgestapelde en samengeperste oude deuren, plafonds, buizen en puin. Ook van de Verwoeste Huizen resteren alleen de foto’s die Teeuwen via de New Yorkse galerie Bruce Silverstein verkoopt.

De Heerlense installatie in het stadhuis heeft een semi-permanent karakter. De bedoeling is dat Teeuwen een permanente sculptuur maakt in de openbare ruimte of in het nog te bouwen, nieuwe stadskantoor, ontworpen door Francine Houben van architectenbureau Mecanoo. ‘Dat wordt een mooi gebouw’, zegt Teeuwen, ‘al vind ik het jammer dat het stadskantoor van Peutz verdwijnt.’

_{Archief Stadhuis Heerlen , Raadhuisplein 1 in Heerlen, tijdens kantooruren te zien.}