Mariëlle Tweebeeke maakt tv-serie over 100 jaar wonen: ‘Hoever ga je als overheid in het sturen van de markt?’

Hoog bezoek van koningin Juliana en een defilé van vrachtwagens met wc-potten en ander bouwmateriaal: zo werd in 1962 de voltooiing gevierd van het ‘miljoenste huis’ van de wederopbouw, een portiekflat. Om de extreme woningnood na de Tweede Wereldoorlog tegen te gaan werd het bouwtempo in de jaren zestig tot ongekende hoogten opgeschroefd, tot wel honderdduizend huizen per jaar. In Van krot tot Vinex – 100 jaar wonen, een reportageserie van Andere tijden (NTR), brengt presentator Mariëlle Tweebeeke met historische beelden en persoonlijke gesprekken dit soort verhalen uit ruim honderd jaar Nederlandse woongeschiedenis tot leven.

Het levert waardevolle inzichten op om zo’n actueel thema als ‘wonen’ in historisch perspectief te plaatsen, stelt Tweebeeke. Het was voor haar een reden om mee te doen toen de NTR haar voor het programma vroeg. ‘De woningmarkt is een intrigerend gebied waar overheid en markt elkaar treffen. Deze serie maakt een golfbeweging in de tijd zichtbaar van meer en minder overheidsinmenging. Hoever ga je als overheid in het regisseren van de markt en hoeveel laat je los?’

Die golfbeweging begint in 1901, vertelt ze, wanneer de overheid stevig ingrijpt in de woningmarkt met de Woningwet, die voor het eerst eisen stelt aan woningen. In de jaren twintig en dertig nemen particuliere aannemers het initiatief over en trekt de overheid zich terug. Beide methoden kunnen succesvol zijn, leerde Tweebeeke. ‘In de jaren dertig – crisistijd – bouwden die particuliere bouwers 900 duizend huizen. Dat waren kwalitatief heel goede woningen, die bij veel mensen nog steeds hoog op het verlanglijstje staan.’

Tijdens de wederopbouw neemt de overheid opnieuw de regie, terwijl in de jaren negentig het marktdenken juist weer alle ruimte krijgt, met uiteindelijk het ontsporen van woningcorporaties en de huidige woningnood tot gevolg. Tweebeeke ziet parallellen tussen het overheidsingrijpen in 1901 en de problemen van nu. ‘Je kunt zeggen dat we weer op zo’n punt staan: minister De Jonge probeert opnieuw greep te krijgen op de woningmarkt.’

Als architectuurliefhebber geniet Tweebeeke van de verschillende bouwstijlen die ze tijdens het maken van dit programma onderzoekt. Ze is vooral enthousiast over de aandacht voor woonplezier in de ontwerpen van architect en stedenbouwkundige Willem Dudok (1884-1974), en de aandacht voor detail in de architectuur van Michel de Klerk (1884-1923). In Hilversum, waar in de jaren dertig dankzij Dudok een van de grootste ‘tuinsteden’ van Nederland verrijst, onderzoekt ze de ‘tuinstadgedachte’. Uitgangspunt daarvan is de natuur meer ruimte te geven in de volkshuisvesting.

Tweebeeke: ‘Hoe maak je een connectie tussen binnen en buiten? Hoe creëer je een buurt waar je prettig kunt wonen? Dudok had strenge regels over uitbreiding van de wijk: er moest genoeg natuur overblijven.’ Ze zag zijn liefde voor het vak terug in de Amsterdamse School van De Klerk. Deze stijl ontstond in de jaren tien van de vorige eeuw en werd gekenmerkt door het gebruik van baksteen, versieringen aan de gevels en ‘ladderramen’ met veel roeden. ‘Het was heerlijk om met deze serie stil te staan bij al die schoonheid.’