Maatpak belangrijker dan revolutie
Een oude bouwvakker schraapt cement uit een emmer. Hij smeert het uit over een baksteen, die hij vervolgens voorzichtig op een kei legt....
Bouwen is in Tsjetsjenië ouderwets handwerk. Enkele mannen werken op een brakke grond aan een muur. Eens moet op deze plek de moskee staan van een nieuwe stad - dát is tenminste waarvan Chozj-Achmed Noechajev, koning van de Tsjetsjeense onderwereld én rechterhand van president Mashadov, droomt. Noechajev werkt aan een Kaukasische Economische Unie; een nieuwe stad, een nieuw rijk - vrij van Russen of andere onderdrukkers.
Jos de Putter kreeg, omdat Noechajev hunkert naar erkenning, de kans diens wereld te betreden. Een unieke kans. Noechajev, de geldschieter van de Tsjetsjeense revolutie, behoort niet tot de mensensoort waarmee zomaar een afspraak te maken is. Waar hij komt, volgt een bataljon bewapende mannen, en zijn huis is omringd door een stalen muur waarvoor privé-soldaten permanent de wacht houden.
Een documentaire die de kijker ver voorbij het alledaagse voert, naar de achterkant van het dagelijkse nieuws over bommen, rebellen en Russische aanvallen op Grozny, wekt de nieuwsgierigheid.
De Putter heeft veelbelovend materiaal in handen. Hij ging met zijn Poolse crew - geen Nederlander durfde de onverzekerbare onderneming aan - van het ene verbazingwekkende tafereel naar de andere opmerkelijke gebeurtenis.
Te zien is hoe Noechajev thuis op de bank met zijn moeder naar een video kijkt van een zakenreis naar de Londense City, waar hij Margareth Thatcher ontmoette ('die vrouw in die blauwe jurk is de koning van Engeland geweest'). De camera draait ook als Russische soldaten bij een grenspost eerbiedig terugtreden zodra de gepantserde Mercedes van Noechajev in zicht komt.
Toch lost The making of a new empire de belofte van een veelzeggende documentaire niet in. De handel en wandel van Noechajev blijven aan de oppervlakte zweven, verpakt in beelden die de 'vrijheidsstrijder' vanuit een romantisch perspectief benaderen - met nadrukkelijke aandacht voor zijn zogenaamde filosofische kant, zijn maatpakken en auto's, zijn aanminnige glimlach en zijn rol als voorman van een volk dat bijna drie eeuwen wordt onderdrukt.
De Putter schetst Tsjetsjenië nadrukkelijk als een cultuur waarin de rebel een voorname plaats inneemt. Daarmee reduceert hij Noechajev, een man die duizenden doden op zijn conto heeft staan, tot marionet van een traditie. Natuurlijk, De Putter is geen journalist, en het is niet aan hem om alle feiten boven water te halen. Maar doorslaan naar de andere kant hoeft ook weer niet, al zal Noechajev niet een man zijn die enige vorm van kritiek duldt.
In The making of a new empire ligt het accent teveel op de maffiose sfeer van dikke auto's, bodyguards en smoezende mannen. Zij eisen de hoofdrol tegen een achtergrond die tevergeefs om aandacht schreeuwt. Noechajev zal tevreden zijn met deze mythologisering van zijn bloedige strijd.
