Luister naar Atlas van een bezette stad en de geschiedenis wordt zichtbaar, voelbaar, hoorbaar

De Tweede Wereldoorlog, de Middeleeuwen: in deze luisterboeken komt het verleden tot leven.

Vanuit huis hoef ik maar een paar honderd meter te lopen om op een straat, nee een laan, uit te komen waar tijdens de Tweede Wereldoorlog het hele spectrum aan goed en kwaad achter vele deuren schuilging. Een straat waar nu vooral makelaars, advocaten én de Kamagurka bv zetelen. Aan de Maliebaan in Utrecht had tachtig jaar geleden de NSB zijn hoofdkwartier. Ook de SD en de Germaanse SS hielden er kantoor, terwijl in andere panden verzetsstrijders actief waren, zoals Marie-Anne ‘Dr Max’ Tellegen. In de kelder van een garage op nummer 71 werd enige tijd Vrij Nederland gedrukt. Een minikosmos van WO II, onder meer beschreven in Panden die verhalen – Een kleine oorlogsgeschiedenis van de Utrechtse Maliebaan (2008) van prof. dr. W.L. Buitelaar en Aan de Maliebaan – De kerk, het verzet, de NSB en de SS op een strekkende kilometer van Ad van Liempt.

De twee titels zijn niet als luisterboek verkrijgbaar, maar er is in deze categorie nu wel een bijzonder ander boek uitgebracht: Atlas van een bezette stad van Bianca Stigter uit 2019. De oorlog in de stad vastgelegd in kaarten, straatnamen, huisnummers, verhalen. Frank Rigter leest voor, om precies te zijn een bewerking van de inleiding. Want, hoe verluister je een atlas? Lopend, is het antwoord. Daarom heeft de uitgever twee audiowandelingen laten maken, die beide ook door Rigter zijn ingesproken, een door Amsterdam-Centrum en een door Amsterdam-Oost. Zichtbare, voelbare, hoorbare geschiedenis en dit zou zomaar een nieuw genre in de luisterwereld kunnen worden. Ik houd me aanbevolen voor luisterversies van de Maliebaanboeken.

Laten we even in Utrecht blijven, want hier/daar wordt over een jaar een hek opengedaan. Dat hek bevindt zich op de Vismarkt, hartje centrum, en biedt toegang tot de restanten van Paleis Lofen, dat dateert uit de 11de eeuw, gebouwd door Keizer Hendrik III. Het was nog in gebruik toen Hendrik V Utrecht in 1122 stadsrechten toekende. Volgend jaar feest dus, en laten we nu vast beginnen door in de Middeleeuwen te duiken. Met Nico Dros, die een imposante roman schreef van bijna zeshonderd pagina’s, Willem die Madoc maakte, over de man die het epos Van den vos Reynaerde schreef en wiens identiteit nooit is achterhaald. Heerlijk middeleeuws mysterie, jubelende recensies te over.

Maar. Vijfhonderdvierentachtig bladzijden, dat is een kluif. Redding is nabij, want er is al meteen een luisterversie, ingesproken door de schrijver zelf, dus we kunnen surf-and-turf doen, stukje lezen, stukje luisteren. Dit is namelijk wel een boek dat je niet moet uitsmeren over veertien avonden vlak voor het slapengaan, maar waarin je ondergedompeld moet blijven. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dit beter lukt met lezen dan met luisteren, want Dros is een fantastische schrijver, maar lijkt zo nu en dan adem tekort te komen om het eind van zijn bloemrijke zinnen te halen.

Wie nog wat dieper in de materie wil, of eerst wil horen wat Willem schreef, kan terecht bij de versie die Walter Verniers in 2012 maakte van het verhaal Van den Vos Reynaerde, speciaal voor het Vlaamse Reynaartgenootschap, dat hierbij vermeldde: ‘Artistieke vrijheid was het uitgangspunt. Spelinzicht, inlevingsvermogen, frivoliteit en een vleugje humor zijn nodig om deze hertaling te appreciëren.’ We zijn geïnstrueerd en geven ons vervolgens over aan de voordracht door de Vlaamse acteur Pol Goossen, die de nog steeds prachtige, en niet minder actuele vertelling – de meeste mensen deugen niet – vol overgave weet te brengen. Het zal niet voor niets geweest zijn dat Verniers tot ridder in de Orde van de Vossenstaart is geslagen. Mooie middeleeuwse toestanden.