Lewinsky fileert opportunisme van Duitse filmsterren in oorlogstijd
'Herinneringen zijn waardeloos', zegt de vrouwelijke hoofdpersoon in Alleen maar helden, de jongste roman van de Zwitserse schrijver Charles Lewinsky. Een stoutmoedige bewering in een boek dat quasi leeft van de herinnering. Het bestaat uit gesproken of geschreven teksten die, zo suggereert Lewinsky, in een archief in Los Angeles lagen.
Lewinsky verwierf eerder grote bekendheid met de romans Het lot van de familie Meijer en Terugkeer ongewenst. In dit laatste werk beschreef hij op indringende wijze leven en dood van een Duits-joodse filmacteur en -regisseur die in 1933 werd ontslagen bij de UFA, toen de nazi's de filmmaatschappij gebruikten als hun propagandamachine. 'Filmen is liegen', staat in Alleen maar helden, waarin Lewinsky is teruggekeerd naar de film en de UFA, dit keer om het opportunisme van Duitse filmsterren te beschrijven.
Opportunisten
De roman vertelt het verhaal van een UFA-ster die er na de oorlog in slaagde in Hollywood opnieuw carrière te maken en daarbij zoveel aanzien en invloed verwierf, dat hij een dissertatie van een jonge Amerikaanse wetenschapper over zijn nazi-verleden kon tegenhouden. Want dat zijn tweede carrière gebaseerd was op een leugen en wellicht zelfs moord, mocht niet openbaar worden.
De Amerikaanse onderzoeker is de enige held in Alleen maar helden. Bijna alle andere personages zijn opportunisten; mensen die hun hachje willen redden om na 1945 hun carrière te kunnen voortzetten. Zo besluit een filmploeg eind 1944 zijn werkzaamheden aan een propagandafilm vanuit het gevaarlijke Berlijn te verleggen naar een veiliger dorp in de Beierse Alpen. Daar de oorlog langer duurt dan gedacht, wordt hun filmproject meer en meer een overlevingsproject. Wanneer eind april 1945 Amerikaanse troepen het dorp naderen, besluiten ze hun film zo te manipuleren dat hij niet meer pro-, maar juist anti-nazi is.
Het bijzondere is de compositie; Lewinsky heeft zijn werk gegoten in de vorm van een documentaire. Het 'gevonden' materiaal, bestaande uit een lang interview met een vrouwelijke ooggetuige, het dagboek van de aanwezige scenarioschrijver, scènes uit het draaiboek, fragmenten van het manuscript, heeft de schrijver quasi ongemoeid gelaten. Hij heeft er alleen in 'geknipt' en de tekstfragmenten zo gemonteerd dat een goed lopend en boeiend verhaal ontstaat. Alleen maar helden is een tragikomische roman, maar met een reële historische achtergrond, waarbij de lezer dit keer moet accepteren dat hem slechts bouwstenen worden aangereikt.
