Kunstenaar gaat groot, zwartgeblakerd schip dwars door het historische centrum van Dordrecht slepen: het kan

‘Hier gaan we het hek openbreken.’ Kunstenaar Edward Clydesdale Thomson wijst op het bakstenen muurtje met ijzeren spijlen dat de tuin van het Dordrechts Museum omheint. Hier, midden in het historische centrum van de stad, gebeurt in het najaar iets spectaculairs: een vijftien meter lange, zwartgeblakerde boot zal vanaf de tuin van het museum door het hek worden getrokken. Daarna wordt het schip met pure menskracht door de smalle straten gesleept. Om zo’n 215 meter verderop, op de binnenplaats van het Hof van Nederland, tot stilstand te komen.

Rivier, boot, stad, het kunstproject waarin de boot de hoofdrol in speelt, wordt uitgevoerd in opdracht van de gemeente. Dordrecht wil een kunstwerk dat het historische Hofkwartier markeert en de twee belangrijkste publiekstrekkers met elkaar verbindt: het Dordrechts Museum en het Hof van Nederland, de wieg van de Nederlandse Republiek.

Het Dordrechts Museum vroeg drie kunstenaars om een voorstel om de (wandel)route in het Hofkwartier een kunstzinnig karakter te geven. De keuze viel op het plan van de in Nederland wonende en werkende Schots-Deense kunstenaar Clydesdale Thomson (38). Hij laat zich inspireren door de geschiedenis van Dordrecht als handelsstad aan het water. De boot die hij door de straten wil trekken is een 17de-eeuwse hektjalk, een historisch vrachtzeilschip dat veel werd gebruikt in de binnenvaart.

In een oude Dordtse scheepsloods ligt de boot in kwestie, een gigantisch houten exemplaar. De kunstenaar ontvangt ons in zijn tijdelijke atelier op een van de koudste dagen van het jaar. Medewerkers van Clydesdale Thomson lopen rond met jassen aan en mutsen op, de adem wolkt bij het praten. Door het dak van de enorme loods valt helder februarilicht naar binnen. Normaal gesproken bouwt er zo’n tien man per dag aan de boot, een bonte samenstelling van echte scheepsbouwers, studenten houtbewerking en een handjevol Dordtse vrijwilligers. Vandaag is het rustig. Het is te koud, vertelt Clydesdale Thomson, de stoomkist waarmee het iepenhout voor de romp van de boot wordt gebogen, werkt niet.

Toch is er ook vandaag genoeg te doen voor hem. Zelf bouwt hij überhaupt niet aan de boot, samen met zijn team van vier parttime krachten houdt hij zich bezig met alles daaromheen. Er komt een hoop kijken bij een megalomaan project als dit. Van vergaderingen met de gemeente en de betrokken musea tot gesprekken met bezorgde buurtbewoners in het Hofkwartier. Die vragen zich – begrijpelijk – af wat er straks met hun huis gaat gebeuren, als daar, door de nauwe straatjes, een enorme boot langs gaat schuren.

Een groot deel van het werk gaat zitten in het maken van extreem gedetailleerde 3D-simulaties van hoe de boot zich straks door de straten zal verplaatsen. Wat gebeurt er als de boot een hoekje om moet? Waar moet het bouwwerk worden gekanteld omdat de straat te nauw is? Het is allemaal stap voor stap vastgelegd, in een simulatie die tot op de baksteen precies is.

Zo berekent Clydesdale Thomson met zijn team waar er bescherming aan de huizen aangebracht moet worden en hoe niet de omringende architectuur, maar de boot zelf beschadigd gaat raken. Want dat is het doel: onderweg moet de tjalk in steeds meer stukjes uit elkaar vallen. Om dat proces een handje te helpen, brengen de bouwers alvast verzwakkingen aan in het hout.

Het trekken van de tjalk door de stad moet een happening worden. Een van Clydesdale Thomsons medewerkers houdt zich ermee bezig zoveel mogelijk groepen bij het project te betrekken, van schoolklassen tot de plaatselijke zeilvereniging. Minstens tweehonderd vrijwilligers hoopt de kunstenaar te vinden. In ploegen gaan ze de boot een stukje over de straten trekken.

En natuurlijk hoopt de kunstenaar dat er zoveel mogelijk mensen uit de stad komen kijken. Om die reden is het trekfestijn verplaatst, van juni naar het najaar, als zo’n grote bijeenkomst hopelijk weer kan.

Deelname van de Dordtenaren aan het kunstwerk is cruciaal, zegt Clydesdale Thomson: ‘Ik hoop dat het een nieuwe stadsmythe wordt, een sterk verhaal dat stadsbewoners elkaar nog jaren zullen vertellen.’ Om de mythevorming kracht bij te zetten, gaat de kunstenaar van de wrakstukken van de boot nieuwe kunstwerken maken. Die plaatst hij op de wandelroute van het Dordrechts Museum naar het Hof van Nederland, als een verhaal dat zich tijdens het lopen ontvouwt.

Gevraagd naar het meest uitdagende aspect van deze onderneming, moet de kunstenaar grinniken. ‘In het begin dacht ik dat alles aan mijn plan onmogelijk was. We moesten een historisch schip reconstrueren zonder bouwtekeningen, bedenken hoe we dit door de straten gingen slepen zonder de boel te beschadigen, en alle betrokkenen overtuigen van het belang van dit kunstwerk. Maar iedereen reageert heel positief en onze partners, met name het Dordrechts Museum en Taak, een stichting voor kunst in de openbare ruimte, zijn ontzettend betrokken.’

Dat is het meest inspirerende, vindt hij: dat wat op het eerste gezicht onmogelijk lijkt, toch doen. Een houten schip door een monumentaal hek van bakstenen en ijzer trekken, bijvoorbeeld. Ook daarvoor bedacht hij een oplossing: een deel van het hek wordt alvast vervangen door zachtere materialen.