Kunst maken op een kale betonplaat van vier hectare, dat is het paradijs

In een kuil met betonnen bodem staat een plas water van tientallen meters breed. In de scheuren van de betonnen vlakte groeien pionierplanten. Er ligt een wanordelijke berg oude vrachtwagenbanden. Het gebrom van de snelweg is dag en nacht te horen. Tijdens de hittegolf was er nauwelijks schaduw, tijdens de regen geen dak. Hoe kunnen kunstenaars hier in godsnaam iets van maken?

We zijn op de Betonplaat, voorheen de Rotterdamse Betoncentrale, nog eerder een spoorwegemplacement. Tien kunstenaars, een filmmaker en een historicus beschouwen deze goed verstopte rafelrand tussen de A20 en het Kralingse Bos als ideale plek om vijf weken in afzondering te wonen en werken. Ze zijn op deze vier hectare neergestreken voor de tiende editie van hun kunstproject Ipihan: If Paradise Is Half As Nice.

Met drie geleende zeecontainers, twee oude legertenten en twee bouwketen hebben ze een een bivak gemaakt met douche, wc en keuken. De Betonplaat is hun tijdelijke atelier. Het eindresultaat − een tijdelijke expositie van werk dat alleen hier had kunnen worden gemaakt − is komende vrijdag tot en met zondag te bezoeken.

Weg uit de comfortzone van het eigen atelier, experimenteren zonder vooropgezet plan, ’s avonds samen eten, een biertje, een potje Yahtzee: dat is het idee achter Ipihan. De vorige edities vonden plaats in gigantische, vervallen fabriekscomplexen in de regio Leipzig, waaronder een spinnerij en een noedelfabriek. Ook daar waren de omstandigheden spartaans: lekkende daken, kozijnen zonder ruiten, geen voorzieningen. Met de materialen die ze er vonden en de inspiratie die de ruimten boden, maakten ze site specific installaties, sculpturen, performances en videowerk.

Maar na negen keer dreigden zelfs die rauwe fabrieken routine te worden. Daarom wilde het collectief dit jaar Ipihan in de vorm van een roadtrip gieten, richting de Pyreneeën. De coronacrisis zette daar een streep door. Zo kwamen ze, voor het eerst, in Rotterdam terecht, de thuisbasis van de meeste kunstenaars. ‘Toen we hier voor het eerst kwamen kijken, vonden we het meteen een te gek terrein’, zegt Ties Ten Bosch, die in Berlijn woont en werkt. ‘Maar wat moesten we ermee?’ De uit Oslo overgekomen Michiel Jansen noemt de Betonplaat ‘een cadeautje’. ‘Maar het was wel wennen, want de architectuur ontbreekt.’

Tijdens Ipihan in 2019 trof Ten Bosch in een oude shampoofabriek honderden ordners met medische gegevens van personeel aan. Geduldig vormde hij de documenten om tot handgeschept papier, en maakte er een poëtische, ruimtelijke installatie van. In een gebouw kun je jezelf afzonderen en je concentreren, hier buiten zien de anderen meteen wat je probeert. ‘Ik vind dat lastig’, zegt Ten Bosch.

Op de Betonplaat heeft hij toch weer afzondering gevonden: een betonnen waterbassin. Met het materiaal dat hij in die lege bak aantrof - modder - heeft hij geprobeerd tegels te bakken die hij als tweede huid op de muren van het bassin aanbrengt. Makkelijker gezegd dan gedaan: ‘Ik heb het vermengd met beton en zand, maar de tegels vielen als broze zandkoekjes uit elkaar.’ Ondanks de hittegolf maakte hij vorderingen. De stortbuien bleken een volgende uitdaging. Voor Ten Bosch begint Ipihan ‘een patroon’ te worden: ‘Ik probeer te ordenen wat niet te ordenen valt.’

Tweehonderd meter verderop heeft Esther Kokmeijer boringen gedaan in betonblokken die door de voormalige Betoncentrale zijn gefabriceerd. ‘Voor mij is dit terrein een hedendaagse archeologische site. Het beton dat hier werd gemaakt, had niet bepaald de hoogste kwaliteit. Het werd gemaakt van afval.’ Elke boorkern die Kokmeijer uit de blokken heeft gehaald, heeft andere kleuren en een andere samenstelling: glas, hout, plastic, metaal, rubber, grind. Door ze te polijsten, lijken er kristallen te ontstaan. De boorkernen, geplaatst op sokkels van beton, doen denken aan Romeinse zuilen.

Vrijdag komt er nog een hijskraan, waaraan Kokmeijer op 15 meter hoogte een mobile hangt in de vorm van het Zuiderkruis, het sterrenbeeld dat op het zuidelijk halfrond de hemel domineert. Ze maakt het speciaal voor haar vier maanden oude zoontje. Kokmeijer overziet de Betonplaat. ‘De schaal is hier zó bizar groot. Tegelijk kun je in één oogopslag van de ene naar de andere kant kijken. Welke schaal moet je dan zelf toepassen in je werk?’