Knutselclip verbannen naar de nacht

Utrechtse rapper loopt door het winkelcentrum Hoog Catharijne en filmt zichzelf met stotterende handycam, terwijl hij rapt over zijn favoriete hangplek: het fietserstunneltje bij Holiday Inn. Blikje Heineken in de hand. Veel opgestoken middelvingers: ‘Fok dat!’

De videoclip De Spot van rapper Steen was zo’n typische Box-clip die rond postcode 3500 (Utrecht) avond aan avond werd aangevraagd. Rauw, opgefokt en anarchistisch, gemaakt voor een paar tientjes maar met een heleboel lol. The Box deed nooit moeilijk: gooide de bibberigste no-budgetclips in de zestig regionale ‘playlists’, en als genoeg kijkers het nummer aanvroegen, werd het soms nog een cliphitje ook.

Hoe moet het verder met rappers als Steen, Spacekees en Terilekst, nu The Box in stukken wordt gehakt en deels wordt opgedoekt? Dit weekeinde maakte MTV Networks Benelux, de eigenaar van The Box, bekend dat de zender overdag en tot acht uur ’s avonds wordt afgestaan aan de kinderfilms van Nickelodeon, een andere MTV-component. Vanaf december gaat The Box in de late avond comedy uitzenden. ’s Nachts blijft The Box clips tonen, maar het aanvraagsysteem per telefoon verdwijnt.

‘Achterhaald’, noemt MTV dat systeem nu. ‘Wie gaat er betalen voor een clip die je op internet gratis kunt bekijken?’ Het succes van sites als YouTube, waar iedere denkbare clip beschikbaar is, zou The Box hebben genekt. De kijker bepaalt, maar betaalt niet langer.

The Box werd halverwege de jaren negentig gelanceerd in Nederland, als een non-stop-clipzender naar het Amerikaanse voorbeeld Video Jukebox. Het motto (Music television) You Control gaat in de eerste jaren van de zender deels op. De kijker kan weliswaar zelf kiezen en bestellen, maar het aanbod wijkt niet veel af van wat op de zenders MTV en TMF te vinden is: veel mainstream Amerikaanse hitmuziek, hiphop en classics.

Na 2000 verandert de uitstraling van The Box. Het ‘You Control’ gaat meer en meer de aanbodkant gelden: iedereen met een camera kan een ‘clippie schieten’, en The Box wordt een podium voor goedkope knutselclips. Het aanbod reguleert zichzelf, denkt The Box. Wat niet wordt aangevraagd omdat het te slecht is, verdwijnt door het afvoerputje onder aan de playlist.

Maar de kijker blijkt gecharmeerd van de knutselclip, en van de jongens die zich met name in die goedkope video’s laten zien: de nederhoppers die toch alles al zelf deden. De Nederlandse urban en hiphop komt onstuitbaar opzetten en vindt bij The Box een prachtig podium. Raymzter scoort in 2002 een hit met Kut Marokkanen, waarvan de clip (Raymzter tegen een achtergrond van Delfts blauwe tegels) eindeloos op The Box wordt herhaald. Later volgen Ali B, Lange Frans en Baas B, en de superhit Watskeburt van De Jeugd van Tegenwoordig, met krankzinnige clip ook groot geworden op The Box, en niet dankzij marketing en promotende platenmaatschappijen. The Box is ineens de muziekzender van de straat. Het Do it yourself van The Box zet zich stoer af tegen de geliktheid van de overige clipzenders. De zender profileert zich nu voluit als urban-zender, en dat betaalt zich in urban-gek Nederland uit. The Box haalt kijkcijfers die niet onderdoen voor die van grote broers MTV en TMF.

De beslissing van MTV om The Box op te delen, komt dus als een verrassing, en wel een onaangename, volgens hiphopfora op internet. ‘Ze hadden veel echte hiphop daar’, valt te lezen. En: ‘Als The Box die clips niet meer uitzendt, dan vind je ze ook niet op .’ Daar is wat voor te zeggen: als je niet weet dat Steen en Spacekees bestaan, dankzij The Box, zul je ze ook niet intikken bij YouTube.

Volgens vicepresident Dan Ligtvoet van MTV Benelux stopt The Box met de clipaanvraag door het succes van YouTube, maar ook vanwege een achterhaalde techniek. Het werd tijd voor dure aanpassingen bij zestig regionale kabelbedrijven, dus het einde van het aanvraagsysteem was hoe dan ook in zicht. ‘Natuurlijk is The Box een belangrijk podium voor lokaal hiphoptalent dat nergens anders een plek heeft, en daarom is onze beslissing ook een pijnlijke’, zegt Ligtvoet. ‘Maar we willen jonge Nederlandse urban zeker ruimte blijven geven.’ Dat moet online gebeuren, op clipplatforms als MTV Overdrive, en op The Box in de nachtelijke uren. De zender wil na drie maanden eens kijken hoeveel jonge urban-fans de ogen weten open te houden om naar de nieuwe clip van Fouradi of Opgezwolle te kijken.

‘De anarchie in de muziekcultuur is de toekomst’, zei directeur Dorine Baas van Box anderhalf jaar geleden tegen de Volkskrant. Daarin kreeg zij gelijk. Maar de clipzender krijgt door dat anarchisme nu zelf de hardste klappen.