Kippevel voor alle fans: Joni zingt weer

Ongeloof en euforie maakten zich een week geleden van muziekliefhebbers meester toen ze wakker werden met meldingen over Joni Mitchell die had opgetreden op het vermaarde Newport Folk Festival. Zagen ze het wel goed? De zangeres had al meer dan twintig jaar geen concerten meer gegeven, en was nog altijd herstellende van een hersenaneurysma dat haar zeven jaar geleden had getroffen.

Ja, de berichten klopten. Mitchell was voor het eerst in 53 jaar naar het festival in Rhode Island afgereisd. Samen met in de VS veel gelauwerde zangeres Brandi Carlile, die zondagavond geprogrammeerd stond als Brandi Carlile & Friends. Tot die vrienden behoorde dus Joni Mitchell, al was haar komst totdat ze door Carlile werd aangekondigd en Mitchell met blauwe alpinopet op haar hoofd naar een grote Lodewijk XIV-fauteuil werd geleid, geheim gebleven.

Arme Paul Simon. Zijn verrassingsoptreden een dag eerder had al veel enthousiasme teweeggebracht want ook hij had een paar jaar geleden afscheid genomen van het concertpodium. Maar Joni Mitchell, dat was echt van een andere orde.

De laatste hoop die er sinds begin deze eeuw leefde onder toch steeds weer nieuwe generaties liefhebbers van haar werk, dat ze op haar besluit nooit meer op te treden zou terugkomen, werd op 31 maart 2015 definitief de kop ingedrukt toen Mitchell drie dagen bewusteloos in haar huis in Los Angeles lag.

Sterke eigen wil

De muziekwereld hield de adem in, maar ze overleefde wat een hersenaneurysma bleek. Alleen moest ze wel alles opnieuw leren: praten, lopen, zingen en gitaarspelen. Ach, zou ze haar wonderlijk snelle herstel later relativeren: ‘Op mijn 9de kreeg ik polio en toen heb ik ook opnieuw moeten leren lopen.’

Dat Mitchell een krachtige persoonlijkheid is met een sterke eigen wil, weten we al sinds ze zo’n 55 jaar geleden haar entree maakte in de popgeschiedenis. Vanuit Canada was ze naar de Verenigde Staten gekomen. In 1967 was ze door Judy Collins al eens naar het Newport Folk Festival gehaald waar ze haar landgenoot Leonard Cohen zag, die een van haar grootste inspirators werd.

Behalve het talent om de juiste mensen op het juiste moment te ontmoeten en in te palmen (platenbaas David Geffen, manager Elliot Roberts, muzikanten David Crosby en Graham Nash) had ze een buitengewoon creatief talent. Zelf noemde ze zich destijds een ‘schilder die liedjes schrijft’, maar het was echt haar adembenemend mooie, volstrekt oorspronkelijke muziek waarmee ze in de jaren zeventig zou uitgroeien tot wellicht de allergrootste muzikante/componiste van haar generatie.

Altijd muzikaal vernieuwen

Albums als Blue (1971), Court & Spark (1974), The Hissing of Summer Lawns en Hejira (1976) werden klassiek en wie ook haar latere albums chronologisch afspeelt (helaas haalde Mitchell in navolging van Neil Young vorig jaar alles van Spotify) kan niet anders dan vaststellen dat Mitchell zichzelf nooit herhaalde. Altijd bleef ze zichzelf muzikaal vernieuwen.

Hoewel wat wisselvalliger van niveau en vooral vaak mank gaande aan productie (het liefst deed Mitchell alles zelf, maar haar platenmaatschappij stond dat niet toe) is haar latere werk ook beslist de moeite waard.

Maar toen ze ergens na haar laatste studio-album Shine (2007) iemand op de radio hoorde oreren dat platenmaatschappijen niet meer uit zijn op talentvolle artiesten maar vooral kneedbare muzikanten willen, was de kous af.

Optreden deed ze al jaren niet meer, platen maken hoefde ook niet langer. Schilderen, dat was nu haar ding. Tot die 31ste maart 2015 dus. Mogelijk was ze nooit meer gaan zingen als ze daarna Brandi Carlile (inmiddels 41) niet had ontmoet. Deze americana-zangeres met een sublieme, warme stem was verslingerd geraakt aan het repertoire van Mitchell en wilde graag toestemming om Mitchells Blue integraal te vertolken. Ze ontmoet de schepper van dit meesterwerk enkele keren en er blijkt een klik te zijn. Mitchell moedigt Carlile zelfs aan in haar plannen, en zit in de zaal als de uitvoering oktober 2019 in Los Angeles plaatsvindt.

Ontroering en verbijstering

In de maanden die eraan voorafgaan vindt Mitchell dankzij Carlile zelf ook iets van haar muzikale passie terug. Op gezette tijden nodigt ze thuis bevriende muzikanten uit, zo vertelt Carlile in haar vorig jaar verschenen autobiografie Broken Horses, eerst om vooral naar hen te luisteren. Chaka Khan, Herbie Hancock, Elton John en ook Harry Styles doen mee aan de zogeheten Joni Jams. Tijdens de eerste is het al raak. Hancock speelt op piano wat jazzy akkoorden en ineens begint Joni Mitchell te zingen:

‘Summertime, and the living is easy……’

Alle genodigden voelen de ontroering en verbijstering: Joni zingt weer. En dat niet alleen, ze kan ook weer gitaar spelen. Door het kijken naar oude video’s op YouTube leert ze opnieuw de de juiste grepen. En ze gebruikt dezelfde haar typerende open gitaarstemmingen waarmee ze vijftig jaar geleden de popwereld op hol bracht.

Vele Joni Jams later is het Carlile die Mitchell uiteindelijk overhaalt mee te komen naar hetzelfde Newport dat haar in 1967 zo inspireerde. Eerst hoort Mitchell vooral toe. Maar wie opnamen van de dertien liedjes op YouTube terugzoekt en ze in de juiste volgorde zet, ziet dat Mitchell ieder nummer wat zelfverzekerder wordt.

Als ze tegen het einde in Both Sides Now de regel ‘well something’s lost, but something’s gained in living every day’ extra kracht bijzet is er ontroering. Joni Mitchell zingt weer en heeft er lol in.

Is dit het begin van iets moois of het einde?