Khadak

Bagi, een jonge schaapherder met hypergevoelige oren, woont met zijn moeder en grootvader op de eindeloze steppen van Mongolië. Op een dag stopt er een jeep voor de deur: twee soldaten waarschuwen voor een epidemie in de buurt. 'Wij blijven. Wij zijn veilig', zegt grootvader.

Maar niet veel later verschijnen mannen in witte pakken en met witte mondkapjes, die alle dieren wegvoeren. Bagi en zijn familie moeten hun tent opbreken en dienen zo snel mogelijk te vertrekken.

Het idee voor Khadak ontstond toen de Waal Peter Brosens en zijn Amerikaanse partner Jessica Woodworth voor research in Mongolië waren, waar ze al drie documentaires opnamen: City of Steppes (1993), State of Dogs (1998) en Poets of Mongolia (1999).

Dit keer wilden ze een conceptuele documentaire maken over de Mongoolse luchtvaart en zijn parallelle evolutie met het socialisme. Brosens en Woodworth liepen rond over verlaten militaire basissen uit de Sovjet-tijd. Ze bezochten een sanatorium, spraken met gepensioneerde piloten en bestudeerden de mentale gezondheidsstatistieken van het postsocialistische Mongolië.

Ze spraken met sjamanen over het sjamanisme, de traditie die uitgaat van de mogelijkheid dat menselijk lijden gediagnosticeerd, genezen en veroorzaakt kan worden vanwege een speciale verhouding met, of controle over, geesten. In het enige psychologische ziekenhuis vernamen ze dat sjamanisme en epilepsie al eeuwen verstrengeld zijn.

Al deze ervaringen en verhalen komen samen in Khadak. Fictie en non-fictie, droom en werkelijkheid. Geloof en wetenschap, traditie en de vooruitgang. Het platteland en de stad, groen en grijs. De voormalige steppebewoners worden in quarantaine geplaatst in grauwe appartementsblokken in een desolaat mijnwerkersstadje. Grootvader kwijnt er weg; het plaatselijke ziekenhuis ligt vol mensen met trauma's ten gevolge van de abrupte verhuizing. Dan kan Bagi de roep van zijn voorvaderen om sjamaan te worden niet langer negeren; samen met de mooie kolendief Zolzaya komt hij in actie - met telepathie en spiegels die de soldaten doen bevriezen.

Khadak (een hemelsblauwe, ceremoniële zijden sjaal, die in de Mongoolse traditie de lucht representeert) is een overweldigende elegie, in adembenemend mooie, lang aangehouden shots vastgezet door Rimvydas Leipus, de vaste cameraman van Sharunas Bartas.

De bezwerende muziek is fraai; de niet-professionele acteurs zijn mooi naturel, en het mysterieuze einde doet duizelen.

Op het festival van Venetië werd de film vorig jaar bekroond met de Luigi De Laurentiis-prijs - terechte lof voor twee documentairemakers die nu ook een indrukwekkende speelfilm hebben afgeleverd.