Jude Law, Halina Reijn en Gijs Scholten van Aschat maken van Obsession geen memorabele voorstelling

De liefde als haperende motor. Daarover gaat de voorstelling Obsession die Ivo van Hove maakte in een grote internationale coproductie van Toneelgroep Amsterdam en Barbican in Londen. Daarom hangt midden op het podium een enorm motorblok dat aan stalen kettingen omhoog en omlaag getakeld kan worden en bovendien echt aan en uitgezet kan worden. Een symbool van hoe de liefde vaak met horten en stoten zijn eigengereide gang gaat. Letterlijk verwijst dat toneelbeeld naar de plek waar de gepassioneerde liefde zich afspeelt: de garage annex bar van Joseph (Gijs Scholten van Aschat) en zijn jonge vrouw Hanna (Halina Reijn). Zij trouwde hem om van een armoedig bestaan verlost te worden, maar ontdekt de echte passie in de armen van Gino (Jude Law), een even aantrekkelijke als ongrijpbare passant. Uiteindelijk ontaardt deze verboden relatie in een crime passionel met alleen maar verliezers.

Het is de vierde keer dat Van Hove een filmscript van Luchino Visconti voor het theater bewerkt. Na Rocco en zijn broers, Ludwig II en The Damned nu dus Ossessione uit 1943 (bekijk hieronder een kort fragment), een toonbeeld van het Italiaanse neo-realisme. Een klassiek melodrama, zich afspelend in een armoedige wereld, in zwart-wit gefilmd en met nogal aangezet acteren. Waar in de film Joseph een afstotelijke en brute echtgenoot is, speelt Gijs Scholten van Aschat hem juist als een charmante levensgenieter. Dat maakt het drama interessanter dan het zwart-wit kiezen tussen een ploert en een schoonheid. Tegelijk blijkt uit deze voorstelling dat we hier te maken hebben met een flinterdun verhaal, ondanks het nodige theatertechnisch vernuft en een batterij aan licht, beeld en geluidseffecten. Ook de aanwezigheid van drie puike hoofdrolspelers kan Obsession niet optillen tot een echt memorabele voorstelling.

Het zinderende drama blijft enorm op afstand, gevangen in een kaal toneelbeeld (Jan Versweyveld) dat bewust nergens refereert aan de Italiaanse oorsprong. Vreemd is dat niet, want Visconti baseerde zijn film op de roman The postman always rings twice van de Amerikaan James M. Cain. Het geluidsdecor omvat illustratieve filmmuziek, veel operakoren, een aria uit La Traviata en we horen zelfs een flard Dalida. Intussen staat alles ten dienste van het zinderende liefdesdrama dat de acteurs onderling beleven en uitbeelden. En dat lukt dus maar niet: alles wat we zien en horen, is dominant aan wat ze zouden moeten voelen.

_{Tekst gaat verder na de video.}

Heftig, fysiek theater

In het oeuvre van Van Hove waarin koningen, machtswellustelingen en groot- industriëlen de laatste jaren domineren, doet Obession nog het meest denken aan zijn vroegere werk bij Het Zuidelijk Toneel, zoals Rijkemanshuis en vooral De Tramlijn die Verlangen heet. Heftig, fysiek theater over niet ingeloste verlangens, gefnuikte passie en opgekropte lust. Zo lijfelijk allemaal dat je bijna de geur van zweet en sperma kon ruiken. In Obsession echter overheerst de esthetiek van glanzend hout, smetteloos staal en de perfecte schouders van Jude Law.

Als grote internationale productie is Obsession niettemin weer een stapje verder in Van Hoves carrière. Voor het eerst staan acteurs van zijn Toneelgroep Amsterdam samen op het podium met Engelse topspelers, in een voorstelling die straks door Europa toert. Dat zoiets bijzonder is, bleek dinsdag tijdens de wereldpremière in Londen waarbij onder meer prinses Mabel van Oranje aanwezig was.

Theatrale franje

Zij en wij zagen zeker een aantal prachtige scènes, waarin Gino en Hanna de liefde bedrijven in een choreografie van lust. De moord op Jospeh wordt verbeeld door een vechtpartij onder het motorblok - in plaats van bloed stroomt er motorolie. Die olie wordt vervolgens weggewassen in een woest aantrekkelijke badscène bij de waterpomp, waarin haar borsten en zijn armen voor eeuwig voor elkaar bestemd lijken. Dat soort sublieme momenten en het sentiment daartussen worden helaas net te vaak onderbroken door harde, soms ronduit grove effecten. Als Jospeh een jankende kat doodschiet, doet hij dat met vijf knalharde geweerschoten. Meer dan normaal beroept Van Hove zich op theatrale franje, misschien wel om de magere inhoud te maskeren.

Knap dat Scholten van Aschat en Reijn zich moeiteloos en ook in het Engels zeer soepel staande houden tegenover het acteergeweld van Law. Maar waar Law met Gino's onstuimige gemoed toch vooral in die knappe techniek blijft hangen, gaan Scholten van Aschat en Reijn een stapje verder - hij gaat bijna achteloos zijn ondergang tegemoet, zij transformeert van lief schoolmeisje naar furie tot een tenslotte volkomen verslagen vrouw.

Wat in deze regie wel mooi wordt onderstreept, is dat in de toevallige ontmoeting tussen Gino en Hanna het afscheid als het ware al is ingebed. Zij vraagt: 'Zou je van me kunnen houden?', hij houdt een schelp aan zijn oor om het ruisen van de zee te horen. De zee, dat is waar hij in wezen naar verlangt, naar de vrijheid en de onmetelijkheid ervan. Dat blijkt ook als hij onderweg Johnny ontmoet (zeer goed gespeeld door Robert de Hoog) die samen met hem de wereld in wil trekken. Het nachtelijk samenzijn van deze twee mannen heeft iets homo-erotisch en eigenlijk is Johnny's tastende hand het zinnelijkste deel van Obsession, hoewel dat uiteraard ook projectie kan zijn.

De zee speelt ook de hoofdrol als tegen het eind een deel van de speelvloer ineens kantelt en daarop imposante videobeelden van woeste golven verschijnen. Dat is waar Gino van droomde - opgenomen worden in een groter geheel. Ver weg van die almaar haperende motor van de liefde.

_{Bekijk hieronder de teaser van Obsession.}