José Donoso, meester van de persiflage

MET ZIJN ROMAN Obscene nachtvogel, gepubliceerd in 1970, verwierf José Donoso zich een plaats onder de groten der Latijns-Amerikaanse literatuur. Evenals collega's als García Márquez en Vargas Llosa woonde de Chileen in die periode in Spanje.

De bijzonder vruchtbare generatie schrijvers veroorzaakte met een golf romans een ongekende aandacht voor de literatuur uit Latijns-Amerika, die gewoonlijk met de term boom wordt omschreven. Donoso nam dit fenomeen zelf op de hak in zijn satirische roman Persoonlijk relaas van de boom.

José Donoso werd in 1923 in Santiago geboren. Als 25-jarige kreeg hij een beurs voor de Amerikaanse universiteit van Princeton. Daar specialiseerde hij zich in de Engelse literatuur, die hij later ook in de Verenigde Staten doceerde. In 1962 ontving hij voor zijn roman Deze plaats is overal de William Faulknerprijs.

Van 1967 tot 1980 woonde Donoso in Spanje, waar een groot deel van zijn oeuvre tot stand kwam. Romans als Obscene nachtvogel en Casa de campo zijn een aaneenrijging van hallucinaties, waarin het thema van een wereld in verval domineert. Maar Donoso beproefde zijn pen in vele genres en had een voorkeur voor persiflages, zoals in Drie burgerlijke novellen. In De tuin van hiernaast behandelde Donoso het thema van de ballingschap, die vele Chilenen en andere Latijns-Amerikanen in de jaren zeventig moesten ondergaan.

In 1980, met de dictatuur van generaal Pinochet nog in volle bloei, keerde José Donoso terug naar Chili. Die moeizame thuiskomst heeft hij vastgelegd in de roman De wanhoop. Vorig jaar verscheen Waar de olifanten sterven, een roman gebaseerd op zijn verblijf in de Verenigde Staten, die in de hele Spaanstalige wereld een bestseller is. Vorige maand publiceerde Donoso zijn memoires onder de titel Gissingen over de herinnering van mijn stam. Pal voor zijn dood voltooide hij zijn laatste werk, een roman die speelt in de kopermijnen tijdens de dictatuur van generaal Pinochet.

Volgens de Cubaanse schrijver Cabrera Infante betekent Donoso's dood van Donoso 'het verdwijnen van de grootste schrijver van Zuid-Amerika'.

Cees Zoon