Je rentre à la maison

Het moeten wel onheilsboden zijn, de drie mannen in de coulissen van een Parijs theater. Ongeduldig wachten ze het einde af van het toneelstuk waarin de vermaarde acteur Gilbert Valence (Michel Piccoli) de hoofdrol speelt. Het stuk is 'Le roi se meurt' van Ionesco, en Gilbert speelt de koning die zich koppig verzet tegen de dood.

Na het applaus komt de klap. Het nieuws van de mannen is nog slechter dan de driftig speculerende actrices voor mogelijk hielden. Bij een auto-ongeluk zijn de vrouw, dochter en schoonzoon van Gilbert omgekomen.

Het verlies is te groot om te benoemen, en Manoel de Oliveira doet in Je rentre à la maison dan ook geen poging om het rouwproces te doorgronden. In plaats daarvan laat hij zien hoe, een tijdje later, Gilbert zijn leven weer oppakt.

Het ligt in zijn aard om afleiding te zoeken en weer aan het werk te gaan. Gilbert is een man van gewoonten: hij drinkt dagelijks zijn koffie op exact hetzelfde tijdstip, in hetzelfde café, aan hetzelfde tafeltje. Thuis speelt hij met zijn kleinzoon, die na het ongeluk bij hem is komen wonen.

In het theater is hij Shakespeares Prospero, alweer een hoogmoedige, verwarde oude man die zijn lot niet kan accepteren. Op het eerste gezicht lijkt Gilbert niet op de karakters die hij vertolkt: de acteur is bescheiden en berustend, zelfs wanneer hij op straat van zijn nieuwe schoenen wordt beroofd.

Met simpele observaties maakt De Oliveira duidelijk hoezeer de wijze, ervaren Gilbert zich in zijn leven kan verlaten op routine. Toch moet hij uiteindelijk zijn houding bijstellen.

De acteur ontdekt dat hij oud is, en niet meer in staat of van plan zich aan de moderne tijd aan te passen. Wanneer zijn agent hem een rol in een modieuze televisieserie probeert op te dringen, wijst Gilbert het aanbod verontwaardigd van de hand. De jonge actrice die overduidelijk verliefd op hem is, ziet hij niet eens staan. Het zijn maar een paar dagen uit het leven van de gevierde acteur.

Bijna ongemerkt en in alle eenvoud vertelt Je rentre à la maison een krachtig, ontroerend verhaal. Zwaar op de hand is De Oliveira geen seconde, maar de onafwendbaarheid van de dood, van het verlies van tijd, is voortdurend voelbaar.

Michel Piccoli, aan wie het Filmmuseum deze zomer een retrospectief wijdt, speelt een van zijn mooiste rollen, zonder er ogenschijnlijk veel voor te doen. De lichte verbazing waarmee hij in een etalage kijkt, de tevreden blik wanneer hij een prachtig paar schoenen aanschaft - het lijkt geen acteren, maar puur natuur.

Evenveel gemak en souplesse demonstreert de 93-jarige regisseur. De Oliveira's omvangrijke oeuvre staat niet bekend om zijn toegankelijkheid, maar Je rentre à la maison is ongekend helder en open. Vol subtiele humor ook, zoals in het optreden van John Malkovich als ambitieuze regisseur.

Vlak nadat de film in première ging, ruim een jaar geleden op het filmfestival van Cannes, werd hier en daar geopperd dat Je rentre à la maison een waardig sluitstuk zou zijn van een lange carrière.

Zover is het nog lang niet; dit jaar kwam De Oliveira alweer met een nieuwe film naar Cannes.