Inside Job: docu laat falen financieel systeem zien

'Makkelijk zal het niet zijn, maar sommige dingen zijn het waard om voor te vechten.' Het zijn opruiende woorden, aan het einde van de documentaire Inside Job. Regisseur Charles Ferguson heeft duidelijk een missie. Met zijn film over de oorzaken van de recente economische crisis wil hij zijn publiek niet alleen informeren, maar vooral ook tot actie aanzetten.

Gevochten moet er worden, tegen de stand van zaken in de financiële wereld. Want veel is er de afgelopen jaren niet veranderd: dezelfde mensen die de economie in een enorme crisis stortten, hebben nog steeds de macht. Geen enkele financiële topman is ooit voor zijn wanbeleid veroordeeld of zelfs maar aangeklaagd.

Winst oscar
En dat is nou precies wat Ferguson niet zint. Toen hij eind februari met Inside Job de Oscar voor de beste lange documentaire won, begon hij er zelfs zijn dankwoord mee. Het is een schande, vindt hij, dat de gevangenissen niet vol zitten met Wall Street-bankiers en andere verantwoordelijken voor een crisis die miljoenen mensen hun banen en huizen kostte.

Het is niet mis wat Ferguson wil: misschien niet de hele wereld, maar dan toch in elk geval de financiële wereld veranderen. En dat met een documentaire. Of hem dat zal lukken, is de vraag. Maar dat hij met zijn film al een hoop stof heeft doen opwaaien, staat vast.

De crisis was geen toeval, betoogt Ferguson in Inside Job. Het was eerder een bankoverval, gepleegd van binnenuit. Willens en wetens vond op grote schaal fraude en mismanagement plaats en creëerden banken, verzekeraars en rating-bureaus een zeepbel die wel moest barsten.

Indrukwekkende film
Inside Job is een indrukwekkende film, en niet alleen vanwege de overtuiging waarmee Ferguson zijn boodschap brengt. Het is vooral knap hoe hij erin slaagt de complexe materie rondom deregulering, roofleningen, derivaten, bonussen en andere financiële instrumenten die een rol speelden in de crisis duidelijk uit te leggen. In een heldere, eenvoudige stijl - met vooral heel veel interviews - zet de documentaire de oorzaken van de kredietcrisis uiteen.

Vanaf de jaren tachtig, stelt Ferguson, nam dankzij een stevige politieke lobby het toezicht en de regelgeving voor banken af. Banken leenden steeds meer geld, dat vervolgens geïnvesteerd werd in steeds risicovoller producten. Dat leverde vaak enorme winsten op, maar een basis voor al die financiële euforie ontbrak. Niets meer dan handel in lucht, dat waren de steeds ingewikkelder constructies die banken verzonnen om winst te maken.

Het is niet allemaal nieuw wat Ferguson vertelt. Maar de manier waarop hij alles op een rijtje zet - van het IJslandse debacle tot de hypotheekgekte - is spectaculair. Hij interviewde tientallen hoofdrolspelers in de crisis, van topeconomen tot politici. En er lijkt geen speld tussen te krijgen: de crisis had voorkomen kunnen worden.

Lees het hele verhaal in de Volkskrant.