In Spencer, de nieuwe Diana-film van Pablo Larraín, is de prinses van Wales een horrorheldin ★★★☆☆

Daar staat ze dan, de prinses van Wales. Midden in een of ander wegrestaurant op het Engelse platteland, aangestaard door alle gasten. ‘Het is Diana’, fluistert iemand.

Het enige wat ze wilde, is vragen waar ze precies is. Tijdens haar rit naar het Sandringham Estate, waar ze Kerst moet vieren met haar schoonfamilie, is ze verdwaald. ‘Waar de fuck ben ik?’, zijn haar eerste woorden in Spencer.

De weg kwijt. Eenzaam. Niet op haar plek. Ongewenst het middelpunt van de belangstelling. Zo schilderen scenarist Steven Knight en regisseur Pablo Larraín de iconische Britse royal in deze soort-van-biopic. Op zoek naar een uitweg.

Spencer is ‘een fabel gebaseerd op een waargebeurde tragedie’, zo valt te lezen voor de film begint. En misschien is dat wel de enige manier om het verhaal van Diana echt te kunnen vertellen. ‘Ze is een van de bekendste figuren uit de contemporaine cultuur’, stelde Larraín in een interview met de BBC. ‘Maar tegelijkertijd is ze een mysterie.’ Diana kun je zien als de vrouw die opgesloten zat in haar ongelukkige huwelijk met prins Charles, een slachtoffer met een eetstoornis. Maar ook als lastige rebel binnen het Britse koningshuis. Iemand die de harten stal van de hele Engelse bevolking omdat ze altijd zichzelf was, of omdat ze ook wel van de aandacht hield en het publiek slim wist te bespelen. Een vrouw die, toen ze eindelijk vrij was om echt zichzelf te zijn, de dood vond in een tunnel in Parijs. Een heilige, een martelaar, of gewoon een ongelooflijke pechvogel. Of dit alles tegelijk.

Melodrama

Kies maar iets, als filmmaker. Je kunt de plank behoorlijk misslaan, merkte de Duitse regisseur Oliver Hirschbiegel. Hij focuste op de laatste twee jaar van Diana’s leven en maakte een draak van een melodrama. In Diana (2013) speelt Naomi Watts de gescheiden prinses die tussen het bezoeken van landmijngebieden door valt voor een Pakistaanse hartchirurg. ‘Notting Hill, zij het zonder gevoel voor komische timing’, aldus de recensie in de Volkskrant destijds.

Nog erger is Diana: The Musical, die afgelopen maand op Netflix verscheen. Daarin wordt de arme verliefde Diana, gespeeld door een niet lijkende Jeanna de Waal, in het koninklijk huwelijk gerommeld door een kwaadaardige Charles en Camilla. Maar desondanks wordt ze alleen maar sterker – ze bezoekt aidspatiënten die zich zingend beklagen over het gebrek aan eyeliner, haar minnaar wordt geïntroduceerd door hem uit het podium te laten opstijgen (op een neppaard, met ontbloot bovenlijf) en ze belt alle smeuïge details uit haar huwelijk verlekkerd door aan haar biograaf. Het is een verbijsterend faux-feministisch camp-feest, dat eindigt met haar dodelijke ongeluk, begeleid door dramatische muziek.

De actrice die Diana het best wist neer te zetten, was Emma Corrin in het vierde seizoen van The Crown - dat loopt van de eerste ontmoeting tussen Charles en Diana tot vlak voor hun scheiding. Haar schuchtere oogopslag, haar stem, haar lichaamshouding: alles klopt. Tegelijkertijd maakt ze er een gelaagd personage van: haar Diana zoekt de liefde van het publiek omdat ze zich bij haar schoonfamilie zo eenzaam voelt, en misschien ook wel om die te ergeren. Ze is niet alleen maar een naïef slachtoffer met boulimia.

In hoeverre die portrettering in The Crown daadwerkelijk klopt? Diana’s broer heeft in de pers benadrukt dat het fictie is. Een vriendin van haar die als adviseur was aangesteld bij het schrijven van het vijfde seizoen stapte vorige week op: Diana’s verhaal werd niet zo ‘respectvol en met compassie’ behandeld als zij zou willen, stelde ze.

Antisprookje

Een van de slimme aspecten van Spencer is dat Larraín van meet af aan duidelijk maakt dat fantasie en werkelijkheid hier door elkaar lopen. Diana heeft waarschijnlijk nooit de weg gevraagd, maar dat doet er niet toe. Als Larraín een biografie maakt, zoals hij eerder deed over Pablo Neruda (Neruda, 2016) of Jackie Kennedy (Jackie, 2016), ambieert hij een karakterstudie die de feitelijkheden overstijgt.

Spencer is volgens hem een ‘antisprookje’. Het speelt zich af in 1991, tijdens de laatste Kerst voor de scheiding. Diana, die overduidelijk al op het punt van doordraaien staat, moet die dagen doorbrengen in een koud kasteel, met haar schoonfamilie. Het koninklijk keurslijf knelt, haar huwelijk is een farce, haar kille man wil een ander. ‘Drie dagen’, zegt ze op de wc van Sandringham Estate, in een poging zichzelf moed in te praten. ‘Het zijn maar drie dagen.’ Maar in minder dan geen tijd ziet ze visioenen van Anna Boleyn, de koningin van Engeland die in de 16de eeuw werd onthoofd omdat haar man een ander wilde trouwen. In haar fantasie kauwt ze tijdens het kerstdiner op de parelketting die de kroonprins óók aan zijn minnares gaf. Spencer is een gothic kerstnachtmerrie.

Actrice Kristen Stewart, die van Diana een soort psychologische horrorheldin maakt, dolend door de gangen van dat kasteel, bestudeerde haar tot in de puntjes. Tijdens de voorbereiding sliep ze in terwijl ze naar haar stem luisterde, vertelde ze in de talkshow van Jimmy Kimmel. Ze heeft Diana’s typische dictie, met exact dezelfde vreemd getimede ademhaling tussen de woorden door. Ze duikt soms precies zo weg in haar schouders als Diana deed; ze heeft haar licht naar boven gerichte blik. Toch heeft het van begin tot eind iets artificieels: je ziet dat het knap spel is. Ze speelt Diana die Diana speelt.

De keuze voor Stewart is een interessante. De 31-jarige actrice brak door met de vampierfilmserie Twilight (vanaf 2008). Ze werd in een klap een tieneridool en samen met Robert Pattinson, haar tegenspeler met wie ze ook een relatie had, werd ze opgejaagd door paparazzi. Maar ze bleek eigenzinnig, ze koos daarna vooral voor kleinere films en creëerde een voor Hollywood-begrippen rauw, punky en ongepolijst imago. Dat lijkt misschien niet te passen bij de rol van de tuttige Diana, maar twee dingen kloppen: ook zij is een dwarsliggend buitenbeentje dat op jonge leeftijd werd gevangen door media-aandacht.

Telelenzen

Gevangenschap, daar gaat het Larraín om. Wat doet dat met iemands persoonlijkheid? In Spencer maakt hij het benauwende van Diana’s (schitterend gefilmde) gouden kooi invoelbaar. Alles wordt voor haar bedacht: op welk moment ze welke jurk moet dragen, wanneer ze wat moet doen. Vertrouwelingen worden naar huis gestuurd; een geniepig mannetje (Timothy Spall) houdt haar nauwlettend in de gaten. De soundtrack van Jonny Greenwood wordt nerveus jazzy als het Diana moeite kost om haar irritatie of wanhoop te verbergen. Ze verzet zich koppig tegen de rol die haar is toebedeeld door kleine minioorlogjes met haar omgeving. Ze draagt een verkeerde jurk naar de kerk. Ze weigert de gordijnen te sluiten bij het omkleden, terwijl de fotografen buiten staan met hun telelenzen. Als die gordijnen vervolgens worden dicht geniet, scheurt zij ze weer open. Een grote opstand is op komst.

Toch is het precies het theatrale dat Spencer in de weg zit. Door dat artificiële acteerwerk blijft Diana op afstand: haar wanhoop is zichtbaar, niet invoelbaar. Personeelsleden zijn dol op haar, maar haar natuurlijke charme ontbreekt. Ze is hier, in deze drie dagen, bovenal een bedrogen vrouw in crisis, die naar de parelketting om haar hals grijpt alsof die haar probeert te wurgen. Het wordt op den duur nogal veel, die vet aangezette symboliek.

Spencer is het verhaal van een vrouw die vergeten is wie ze in de kern is. Een hoelahoepend klein meisje op een grasveld, blijkt uiteindelijk. Een fastfoodliefhebber. Teleurstellend simpel eigenlijk, voor een vrouw die daarvoor zo complex lijkt. Natuurlijk, je kunt op Diana projecteren wat je wilt. Maar ik denk dat ze méér is.

Toestemming

Opvallend: de overleden Diana blijkt zelf ook druk met de verfilmingen van haar leven. Tenminste, als je de actrices mag geloven. Kristen Stewart voelde haar ‘aanwezigheid’ op de set, ‘alsof ze meekeek’, vertelde ze in interviews. Eerder al stelde Naomi Watts dat ze voelde hoe ze ‘toestemming kreeg’ van de prinses tijdens het verfilmen van Diana. Alsof ze het gevoel hebben dat ze zich dan pas mogen wagen aan een vertolking.