In Forum Groningen zit iedereen op de eerste rang ★★★★☆

De ingrijpende verbouwing in het stadshart heeft geleid tot een prachtig nieuw gebouw dat Groningen zijn allure teruggeeft.

Groningen kampte met ‘hartproblemen’. De Grote Markt met de Martinitoren, ooit het centrum van bedrijvigheid en ontmoeting, werd door de komst van grote winkelketens aan de Westerhaven leeggezogen. Het gebied rond de Naberpassage, een troosteloze parkeergarage uit de jaren zeventig, was gedegradeerd tot een openbaar urinoir bij het uitgaansgebied.

De stad besloot tot een ingrijpende operatie. De onaanzienlijke oostwand van de Markt zou worden herbouwd op de plek – 17 meter naar voren – waar hij voor de verwoesting in de Tweede Wereldoorlog stond. De parkeergarage werd gesloopt om plaats te maken voor nieuwe functies die – ’s avonds en overdag – een breed publiek zouden trekken: de openbare bibliotheek, VVV, expositieruimtes, het museum Storyworld voor strips, animatie en games, het filmhuis en horeca. Als Forum Groningen bundelen zij hun krachten in het gelijknamige gebouw dat vrijdag deuren opent.

Forum is er een in een reeks recent opgeleverde cultuurcomplexen, van Rozet in Arnhem tot de LocHal in Tilburg. De ‘nieuwe kerken’ worden ze wel genoemd, plekken waar we samenkomen in deze tijd van secularisatie en digitalisering.

Het 45 meter hoge natuurstenen blok dat NL Architects achter de Martinitoren liet landen, is een oertempel die associaties oproept met Uluru, de reusachtige rotsformatie in het midden van Australië. Voor de lokale Aboriginals hebben de facetten van deze rots een mythologische betekenis. Het Groningse blok is ‘geslepen’ om zo veel mogelijk daglicht toe te laten in de omringende straten en te voldoen aan de eisen die de gemeente stelde ten aanzien van de contouren van het gebouw.

De scheef hangende gevels geven een mysterieus beeld (hoezo zwaartekracht?), dat versterkt wordt doordat het blok wegvalt achter de bebouwing rond de Markt; het Forum verschijnt schijnbaar uit het niets.

Vanaf de Schuitendiepzijde is dat anders; daar torent het blok boven de bestaande bebouwing uit en oogt het tamelijk ongenaakbaar. Pas als je ervoor staat, ontwaar je de sprankelende binnenwereld rond de ‘kloof’ die midden in de rots is gemaakt. Een metershoge witte ruimte waardoor lange roltrappen kriskras omhoog voeren, langs de uit hout opgetrokken kinderbibliotheek Wonderland via het knaloranje lab met 3D-printers tot aan het getrapte dakterras annex buitenbioscoop. Deze promenade architecturale of ontdekkingsreis langs de verschillende functies en binnenpleinen, waarbij je via de glazen gevel de stad steeds vanuit een ander perspectief overziet - 365 dagen per jaar open van 9 tot 0.30 uur - is dé kwaliteit van dit gebouw.

Zo enthousiast als de vak- en publieksjury waren over het plan waarmee NL Architects in 2007 de prijsvraag won, zo sceptisch wordt er over het Forum gesproken sinds de crisis in 2008 toesloeg, waar een paar jaar later een zware aardbeving achteraan kwam. De bouw – de parkeerkelder was net af - werd in 2015 stilgelegd en met de noodzakelijke constructieve aanpassingen stegen de kosten navenant.

De architecten hebben de vele extra tonnen beton en staal onzichtbaar in het ontwerp weggewerkt, en dat er ondertussen ook bezuinigd werd, zie je niet. Het Forum oogt piekfijn, van de messcherpe gevels tot details als de dubbele ‘wokkeltrap’ in de bibliotheek. Het is een statement tegen het idee dat gebouwen die met publiek geld gemaakt worden (zichtbaar) sober en doelmatig moeten zijn. In de loungestoelen aan het raam en de panorama-zitvensterbanken waant iedereen zich op de eerste rang. Het filmhuis ademt ouderwetse allure met zijn oudroze tapijt, rookglas spiegelwanden en over the top vette fauteuils. Niet hufterproof, maar juist verzorgd; de redenatie is dat mensen zich gedragen op de manier waarop je ze tegemoet treedt. Vertrouwen in de bezoeker, in de stad en in de toekomst, dat is het gevoel dat het Forum uitdraagt. Het is een aanstekelijk optimisme.