In al die jaren ‘De slimste mens’ is vrijwel niets veranderd, al lijkt Philip Freriks steeds ongeremder

Als tv-kijker ben je altijd op zoek naar vertrouwdheid. Er is geen genre dat zo veel vertrouwdheid biedt als het tv-spelletje: het stramien is vast, het tempo hetzelfde en de regels veranderen nooit. Het succesvolste voorbeeld is nog altijd De slimste mens, dat maandag begon aan de 21ste finaleweek. In al die seizoenen is vrijwel niets veranderd, behalve dan dat Philip Freriks steeds ongeremder lijkt, en tegenwoordig regelmatig danst en zingt in de studio. De kijker is de grote winnaar.

Toch is zelfs de heilige formule van De slimste niet meer veilig. Aanstormend tv-talent Angela de Jong was maandagavond genadeloos bij Jinek: het niveau van dit seizoen was belabberd, er moest een toelatingstest komen om ‘de kneuzen’ eruit te halen, en deelnemers wisten zelfs de meest basale dingen niet meer. Want hoe kun je nu in vredesnaam niet weten wie Pieter Derks is? Sidekick Roelof Hemmen had de harde feiten paraat: de kandidatenscores waren geruststellend gemiddeld. Maar die gemiddelden zeiden De Jong niet zoveel, dit seizoen was saai en mislukt. (Dat de kijkcijfers hoger zijn dan ooit, was ook bijzaak.)

Je kunt mij met weinig dingen gelukkiger maken dan met ergernis over het kennisniveau van kandidaten van een tv-spelletje. O, jij weet niet wie de 16de-eeuwse kunstenaar Jean-Monique de la Periplepherious is? Het ultieme bewijs dat het Nederlandse onderwijs niets meer voorstelt! O, meneer herkent in de oranje vis met clownsmasker niet die ene bekende wereldleider? Kennisverloedering alom!

De aftrap van de finaleweek leerde dat het met die onwetendheid behoorlijk meeviel, en dat het allesbehalve saai was. De drie kandidaten – acteur Guido Spek, schrijver Haroon Ali en presentator Erik Van Looy – waren sympathiek en hun kennisniveau was dik in orde. Met De slimste mens is ook na 21 seizoenen dus weinig mis: de formule werkt als vanouds, en het is nog altijd een zeldzaam programma waarin we nieuwe, frisse gezichten leren kennen. Daar zou menig programma (en talkshow) wat van kunnen leren.

Toch is er één spelprogramma waarvan zelfs De slimste nooit zal winnen. De maandagavond stond immers óók in het teken van een nieuw seizoen van Met het mes op tafel, na 26 jaar nog altijd de gezelligste kennisquiz van Nederland. Het is makkelijk om het programma voor lief te nemen, aangezien het in al die jaren nooit wezenlijk is veranderd, maar juist die vertrouwdheid is onvolprezen. Of het nu gaat om de stoutmoedige presentatie van Herman van der Zandt, de muzikale intermezzo’s van pianist Klaas van Dijk en barvrouw Mylou Frencken (het muzikale duo dat Suzan & Freek voorgoed overbodig zou moeten maken) of de immer geconcentreerde kandidaten: alles ademt heerlijk luchtige perfectie.

Weinig tv-programma’s zijn heilig, maar Met het mes op tafel heeft die heiligverklaring na 26 jaar meer dan verdiend. Waag het niet om daar ooit aan te tornen.