Iemand in de media beschuldigen van seksueel misbruik? Voorzichtigheid is geboden

Leenhouwers: 'De kans is reëel dat door de #metoo-campagne mensen onterecht worden beschuldigd. De drempel om te vertellen over misbruik gaat omlaag, dit is een aansporing om te praten. Gebeurtenissen worden anders ingekleurd, met de kennis van nu. Wie zich slachtoffer voelt, is dat in strafrechtelijke zin misschien niet. Aan elk verhaal zitten twee kanten. Dus is het cruciaal kritische vragen te stellen, als advocaat en als journalist.

'Media kunnen niet ineens alle journalistieke regels laten vallen, om slachtoffers in bescherming te nemen. Helaas zie ik dat wel gebeuren. Mensen durven bijna geen enkele beschuldiging in twijfel te trekken, ik hoor weinig tegengeluid.'

'Dat is ook een zorg van mij', zegt NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch. 'Ik zie de laatste tien dagen veel verhalen over misbruik. Dat was even belangrijk, om het gevoel over te brengen dat dit breed speelt. Maar ik heb tijdens redactievergaderingen al wel gezegd: hoeveel individuele gevallen gaan we nog publiceren? Je moet dit fenomeen blijven belichten, maar oppassen dat je niet terechtkomt in een soort heksenjacht. Wij hebben over een aantal getuigenissen niets geschreven, uit angst voor eenzijdige verhalen. Zorgvuldigheid is essentieel.'

Bij de Volkskrant speelt precies hetzelfde, zegt Pieter Klok, plaatsvervangend hoofdredacteur van de Volkskrant. '#metoo is goed als emancipatiebeweging, het is prima dat slachtoffers worden aangespoord hun verhaal te doen. Inmiddels zitten we weer in een fase waarin media zich zo veel mogelijk moeten beperken tot klassiek journalistiek werk. Dat is lastig, in zedenzaken. Vaak zijn er maar twee getuigen, met volstrekt tegengestelde verhalen. Aan de ene kant wil je misstanden aan het licht brengen, aan de andere kant wil je niet worden gebruikt als instrument in een heksenjacht.'

Ernstig misdrijf

In journalistieke verhalen zijn de overwegingen soms anders dan in opiniestukken. 'In enkele artikelen in de Volkskrant zijn in bedekte termen beschuldigingen geuit tegen mannen die op het eerste gezicht niet herkenbaar waren. Achteraf gezien vind ik columns en essays niet de goede plek voor beschuldigingen, zeker omdat ze soms toch herleidbaar blijken.'

Trouw koos er dinsdag voor weinig informatie prijs te geven in een voorpagina-artikel van oud-correspondent en tv-maker Jelle Brandt Corstius. In het stuk onthult de journalist dat hij 'in het begin van zijn prille tv-carrière' tijdens zijn werk is gedrogeerd en werd gedwongen tot orale seks. Klok had hier voor een andere aanpak gekozen: 'Dit oogt als een ernstig misdrijf. Het is dan beter de dader met naam en toenaam te noemen, zodat je journalistiek onderzoek kunt doen en hoor en wederhoor kunt toepassen. Met deze vage termen bescherm je de dader, misschien, maar besmeur je de hele redactie van de eerste werkgever van Brandt Corstius.'

Trouw-hoofdredacteur Cees van der Laan staat achter zijn keuze. 'Jelle meldde zich dit weekend bij ons met een soort open brief. Uit zijn eerste versie was meer te herleiden over de dader. Om juridische en journalistieke redenen vroegen we hem het stuk te herschrijven. We hebben niet overwogen zelf journalistiek onderzoek te doen, dat zou maanden duren en Jelle wilde het nu naar buiten brengen, gezien het maatschappelijk debat.'

Volgens Van der Laan weegt het maatschappelijk belang van dit artikel zwaarder dan het risico van speculatie. 'Het verbaast ons niet dat mensen op zoek gaan naar de dader. Wij hebben ons geconcentreerd op onze eigen journalistieke principes; daaraan hebben we ons gehouden.'

Het stuk van Brandt Corstius geeft iets te veel prijs over de veronderstelde dader, vindt Mark Deuze, hoogleraar mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. 'Maar je moet dit in de context zien. Iedereen praat over #metoo, dit voegt iets wezenlijks toe: het overkomt ook mannen. Trouw heeft zorgvuldig gehandeld en Jelle Brandt Corstius het stuk laten aanpassen. Dat is heftig, want hij had na al die jaren eindelijk de moed bij elkaar geraapt om zijn verhaal te doen.'

Advocaat Leenhouwers is kritischer. 'Taboes doorbreken kan ook zonder details. Als je toekomstige slachtoffers wil voorkomen, ga dan naar de politie. Zo'n artikel kan er uiteindelijk toe leiden dat namen van vermeende daders worden genoemd. Als dat gebeurt, is die persoon in de publiciteit al veroordeeld. Dat is nooit meer terug te draaien.'

Leenhouwers: 'Een deel van de beschuldigingen in zedenzaken is onterecht, weet ik uit ervaring. Sommige mensen zeggen: de meeste zijn waar, de rest moet je voor lief nemen als collateral damage, nevenschade. Dat is een kromme redenering. #metoo is uitgegroeid tot een schandpaal, inclusief openbare executies.'