Hors Satan

Een woest landschap dat doet knielen, onthouding die rivaliseert met seks: alles dwingt tot overgave.

Al snel heeft hij iets heiligs, de dakloze kluizenaar uit Hors Satan. Dat ligt niet alleen aan zijn vermogen om zieken van geest met simpel oogcontact tot rust te brengen. Het komt vooral door de manier waarop regisseur-scenarist Bruno Dumont hem in beeld brengt: elk close-up van diens ruwe, ernstige en zwijgzame hoofd is afgemeten en helder als een Russisch icoon, en steeds weer laat Dumont hem Jezus-achtig de hand reiken, of eerbiedig door de knieën zakken.

Alsof het woeste landschap hem tot knielen brengt. Of dat hij zich, uit toewijding aan een spiritueel bestaan ook lichamelijk laat overmannen. Maar het blijft allemaal een kwestie van interpretatie, temeer daar Dumont de almaar wonderlijker taferelen van Hors Satan ('Buiten Satan') in zo'n aardse omgeving heeft geplaatst, zonder verder commentaar, kaal en droog.

Dumont filmde aan de ruige kust van het Noord-Franse Boulogne-sur-Mer; de geluidsband kent geen sturende muziek, maar is gevuld met de zware adem van de personages, ploegend door de duinen.

Soms doet Hors Satan aan een bijbelse parabel denken, op andere momenten lijkt de nieuwe film van atheïst Dumont (Flandres, Hadewijch) eerder op een recalcitrante navertelling van een stuk Franse folklore.

Lange tijd kun je de kluizenaar als een gestoorde zonderling zien; het meisje dat hij aan het begin van de film van haar handtastelijke vader afhelpt, loopt als enige apostel achter hem aan. Elke ochtend geeft ze hem een zakje met boterhammen, om de dag wast ze zijn kleren, en steeds meer hunkert ze naar liefde en seks die hij haar om de een of andere reden niet wil geven.

Zo wordt het tweetal het brandpunt van Dumonts studie naar devotie, geloof en onthouding, goed en kwaad, in een film die met de dakloze kluizenaar een zekere soberheid deelt: Hors Satan is precies afgemeten, en gecomponeerd en gefilmd met strenge hand. Close-ups van in elkaar gevouwen handen en op schouders rustende hoofden onderbreken op een kalme cadans de totaalbeelden van het ruige landschap.

Tegelijkertijd lijkt Dumont verliefd te zijn geworden op dat magistrale decor van zandverstuivingen, bossen, velden en moerassen. Elk shot is een orgie van licht en kleuren, of cameraman Yves Cape nu 's ochtends of 's avonds draaide, in bleek daglicht of bij zonsondergang.

Die overrompelende natuurfotografie werkt herhaaldelijk als een vluchtheuvel in de verder zo sober, radicaal trage film, en houdt de aandacht vast waar de raadselachtige plot je soms dreigt buiten te sluiten.

Enkele scènes zullen voor velen lastig te verkroppen zijn. Zoals de typisch Dumontiaanse vrijpartij in de open lucht, waarin de kluizenaar en een backpackend meisje zo beestachtig neuken dat zij al grommend, haar ogen wild rollend, het op een schuimbekken zet. Op zulke momenten wordt het verbijsterende Hors Satan ook voor de toeschouwer een kwestie van overgave.