Hopen en afwachten

'HET KOMT in orde, Ivo.' Dat waren bemoedigende woorden voor de nieuwe directeur van het Holland Festival. Harry de Wit, de componist en performer die woensdag op het Leidseplein de openingsact gaat verzorgen van Ivo van Hoves eerste festivaleditie, fluisterde ze voortdurend in zijn oor: 'Het komt in orde.' Gevels, heet Harry de Wits openluchtwerk.

Van Hove meldt het in de festivalkrant. Eind juni zal het Holland Festival 1998 uitmonden in De man met de hamer, 'een avond die begint met passionele dansmuziek en in een dansfeest eindigt, bedacht door die andere duivelskunstenaar, Paul Koek' - belooft Van Hove.

Zijn derde troef is de 'controversiële Britse componist' Gavin Bryars. Diens werk is geworteld in de minimal music, maar de vocale lijnen - schrijft de festivalkrant - 'geven er een intense, romantische draai aan'. Met twee avonden in Paradiso en het Concertgebouw 'introduceert het Holland Festival de Britse componist in Nederland'.

Terzijde: het celloconcert van Bryars dat onderdeel is van de tweede avond, was in maart nog te horen in Utrecht (waar het op Volkskrantrecensent Frits van der Waa de indruk maakte van een 'façade van verglijdende, quasi-romantische akkoorden en dito gekwispel in de cellopartij, waarachter een schrikbarende inhoudloosheid schuilgaat').

Je hebt mensen die graag willen dat hun muzikale zoontje pianoles krijgt, maar die de weg niet goed weten. Ze kennen alleen de muziekschool van een sigarenwinkelier, die ook drumstellen verkoopt, en handigheid heeft in Klavar Scribo.

De winkelier heeft behalve accordeons en sigaren ook drie pianowerken in voorraad: Für Elise, de Radetzkymars en het slavenkoor uit Nabucco. Voor de familieleden van het muzikale zoontje bestaat de muziekliteratuur voortaan uit Für Elise, de Radetzkymars en het slavenkoor uit Nabucco.

Voor de theaterman Ivo van Hove begint de muziek bij de theaterman Harry de Wit, en eindigt ze bij de theaterman Paul Koek.

Dit jaar althans, en daar is op zichzelf weinig op tegen. Harry de Wit is een pracht van een performer, die origineel uit de hoek kan komen, en Paul Koek is een begaafde slagwerker die ook zijn sporen in het theater heeft verdiend. En wat Bryars betreft, uit diens oeuvre valt dankbaar te putten, voor wie op zoek is naar 'even cerebrale als hypnotiserende' klankcoulissen.

Verder hopen we, dat de Vlaamse acteur Dirk Roofthooft iets moois maakt van zijn avond met de jazzmusicus Henry Threadgill (in het poëzieprogramma Walcott Songs). En zijn we maar wat nieuwsgierig naar hoe de Heideroosjes het er vanaf zullen brengen met hun Limburgse pretpunk: samen met de Limburgse folkmix van Rowwen Hèze in de Europese etalage.

Maar wat dat verder moet, op één affiche met Esa-Pekka Salonen, opera van Robert Heppener, gecoverde liedjes van Joni Mitchell (Corrie van Binsbergen en vrienden) en het Ensemble Modern met Heiner Goebbels? Je kunt er veel van verwachten, onder andere dat het vol uitdagingen zal steken voor 'jongeren en ouderen, kunstliefhebbers en discobezoekers, genieters en denkers', maar niet dat het een toonbeeld zal blijken van doordachte, markante muziekprogrammering.

Het mag de samensteller van de Zaterdagmatinee in het Concertgebouw, VARA-muziekchef Hebbelinck, niet verweten worden dat hij voor 6 juni het Radio Filharmonisch Orkest met dirigent-componist Salonen in de aanbieding had.

Evenmin mag het Van Hoves voorganger Jan van Vlijmen hard onder de neus worden gewreven dat hij Heppeners opera Een ziel van hout moest uitstellen, waardoor Van Hove nu met een erfenisje zit. Verder mag iedereen de NPS-radio dankbaar zijn voor het Beurs van Berlage-programma 'Inter-acties', met opdrachtwerk van de componist- en improvisatortandems Glenn Branca/Michael Fahres en Guus Janssen/Gerry Hemingway.

Alles bij elkaar genomen, kan Ivo van Hove er alleen maar van verdacht worden geen muziekprogrammeur te hebben aangetrokken.

De Heideroosjes zitten, met de wereldmuziek van het aanhakende Amsterdam Roots en poppentheater op muziek van Monteverdi, onder de paraplu van een festival dat de ambitie heeft 'ideeën en mogelijkheden op één noemer te verenigen, en waarin de wisselwerking tussen de verschillende kunstuitingen en een breed publiek wordt versterkt, zonder concessies te doen aan de opgebouwde kwaliteit'.

Dat laatste komt niet uit de brochure van het Holland Festival 1998. Het stond in een vertrouwelijk stuk van het bestuur van het Holland Festival, toen dat nog op zoek was naar een opvolger van Van Vlijmen. Het zoeken was niet alleen naar een directeur, maar ook een nieuwe formule. Het festival lag met zichzelf in de knoop.

'Heeft een Holland Festival bestaansrecht? Wat onderscheidt dat Festival?' - al was het mene tekel dat voorzitter Herman Tjeenk Willink zichzelf, zijn medebestuurders en ten slotte ook de buitenwereld voorhield. Seizoenen vol oude muziek, nieuwe muziek en innoverend theater, allemaal voor, na en rond het Holland Festival, hadden het karig gesubsidieerde festival naar een wereld gedrongen van niches en retrospectieven op het avant-gardeverleden, vooral waar het ging om muziek en dans. Ambitieuze multidisciplinaire projecten moesten in de regel al op de tekentafel sneuvelen.

De keus was: opheffen (schande). Geld verdubbelen (zonde, volgens Den Haag). Of 'het accent verplaatsen', een mogelijkheid die door de ene helft van de muziekwereld werd bekeken met vage verontrusting, en door de andere helft met lauwwarme instemming.

Aan Van Hove werd gevraagd de toverzuurstok meer in de richting van het theater te laten wijzen. Dat Van Hove daar gehoor aan geeft, kan hem moeilijk worden nagedragen.

Om met de zakelijk leidster van het Schönberg Ensemble te spreken (Rosita Wouda): 'Ik dacht deze week, goh, het Holland Festival gaat weer beginnen, dat is waar ook.'

Een nuanceverschil met de manager van Radio Filharmonisch Orkest. Die zegt: 'Het verbaast me dat bijna niemand uit het muziekleven protest heeft aangetekend. Iedereen houdt zich stil.'

Het Schönberg Ensemble, voorheen een van de actiefste toeleveranciers van het Holland Festival, toert nu met het Asko Ensemble en de Reisopera door het land, met Ligeti's Le grand macabre. Volgend jaar speelt het Stravinsky, met het Asko in een Peter Sellars-productie van de Nederlandse Opera. Op dat project zal een Holland Festival-stempel zitten, al is dat niet het gevolg van zakendoen tussen Van Hove en de ensembles, maar van een oude afspraak van Van Vlijmen en de Opera. Voor 2000 en verder is het, wat Wouda en het Schönberg Ensemble betreft, 'nog maar even hopen en afwachten'.

De juni-agenda van het Radio Filharmonisch, voorheen ook een vaste Holland Festival-leverancier, is volgens orkestmanager Overman 'op Salonen na weggevaagd'. 'Niemand mag goede hoop hebben. Muziek is een randverschijnsel geworden.' Het RFO besteedt de vrijgekomen weken aan cd-opnamen in de Hilversumse studio, een televisieproject van de NPS, en een 'weekje vrij'. Voor volgend jaar heeft de Zaterdagmatinee nog festivalplannen met het RFO; daarna zijn de agenda's leeg (Overman: 'Nul komma nul, terwijl we voor 2000 nu toch langzamerhand programma's en een dirigent zouden moeten hebben').

Het Concertgebouworkest heeft zijn conclusies getrokken en heeft, samen met de NV Het Concertgebouw, voor juni 1999 een eigen Amerika-festival op stapel staan. Het krijgt, met andere thema's, een vervolg in 2000 en 2001.

Het Holland Festival heeft zich onder zijn nieuwe leiding ook letterlijk van zijn verleden ontdaan; het heeft zijn vijftigjarige archief op de stoep gezet van het Theaterinstituut Nederland - en kijkt het allemaal nog even rustig aan met die muziek.

Het is nog honeymoon, tussen Van Hove en het festival. Maar als hij niet voor de voeten wil worden gelopen door een muziekprogrammeur, zal hij er waarschijnlijk beter aan doen de muziekmikmak maar helemaal te schrappen, dan te zeggen, zoals Tijl Uilenspiegel tot de bakkersbaas: 'U zei toch dat ik uilen en konijnen moest bakken?'