Hoe de reagurende fapper zich afzet tegen de oprukkende vrouw

Ze begrijpt er niets van. 'Ik bedoel: waarom is dit leuk? Wat maakt het leuk? Kijk gewoon naar pornosites als je naakte mensen wilt zien. Ik zie de logica niet.' De anonieme vrouwelijke marinier, hier geïnterviewd door The Daily Beast, is een van de slachtoffers van Marines United, een Facebookpagina waarvan meer dan dertigduizend Amerikaanse militairen lid waren. In de besloten groep werden foto's van vrouwelijke collega's gedeeld en van commentaar voorzien. Veelal ging het om naaktfoto's, verkregen via exen of hacks en natuurlijk zonder toestemming van de vrouwen gepubliceerd. De mannen bouwden ook online dossiers op van hun vrouwelijke collega's, met hun namen, rang en standplaats. Soms werd geopperd dat ze hard genomen moesten worden. Niet alleen vaginaal, maar ook 'in haar kont. En keel. En oren. Allebei.'

Facebook verwijderde de pagina nadat media er begin deze maand over hadden bericht. Maar de mariniers zijn vasthoudend. Ze willen hun pleziertje. Steeds weer duiken er nieuwe besloten groepen op.

De kwestie, die in Amerikaanse media 'the marine scandal' is gaan heten, kreeg vorige week gezelschap van een ander misogyn feestje. De vlag ging uit op sites en fora bevolkt door anonieme mannen, want hackers zouden weer een grote collectie naaktmateriaal van celebrity's hebben gestolen.

The Fappening 2.0

De hack kreeg de naam The Fappening 2.0, refererend aan augustus 2014 toen onder de noemer The Fappening (een samentrekking van happening en fappen, internettaal voor aftrekken) naaktfoto's van bekende vrouwen werden verspreid. Ditmaal zijn niet alleen grote actrices als Emma Watson en Amanda Seyfried slachtoffer, maar ook de Nederlandse vlogger Laura Ponticorvo. Na een paar dagen van de radar - dat is nogal wat in vloggersland - sprak ze begin deze week haar fans in een video toe. 'Het is angstaanjagend. Ik ben boos, verdrietig en gechoqueerd dat mij dit is overkomen.'

GeenStijl verkneukelde zich om de brief die de advocaat van Ponticorvo uit voorzorg naar de site had gestuurd, maar plaatste, in tegenstelling tot bij de video van Patricia Paay, geen link naar het materiaal. Desalniettemin dirigeerde de site de reaguurders trouw naar de vindplaats van de filmpjes, waarop die alsnog hun seksistische, denigrerende en racistische reacties - de vriend van Ponticorvo is zwart - onder het topic konden plaatsen.

Er zijn nobeler activiteiten dan ronddwalen in de bovenkamers van anonieme, masturberende mannen op internet. Maar door de omvang en heftigheid van deze recente schandalen dringt de vraag zich toch op: wat drijft de fapper?

Het voor de hand liggende antwoord is geilheid. Maar dat zou de inspanningen en de risico's die met de hacks gepaard gaan tekortdoen. Ryan Collins, de man achter de eerste Fappening-hack, stuurde in twee jaar meer dan honderd phishingmails naar beroemdheden. De projectmanager, getrouwd en vader van twee kinderen, werd gepakt en kreeg 18 maanden cel. Het vinden van de foto's kost de gemiddelde internetgebruiker ook best wat moeite. Vaak worden ze geplaatst op besloten fora. Ze verdwijnen zodra advocaten van de slachtoffers erbovenop zitten, om ergens anders weer net zo snel op te duiken. Het gaat weliswaar niet om hogere wiskunde, maar het is zeker makkelijker om Pornhub of Redtube in de adresbalk te tikken - sites die met een muisklik een lustbevredigend assortiment aan gratis porno bieden.

Is het dan louter vrouwenhaat? Ook dat is te kort door de bocht, zegt psycholoog David J. Ley. De auteur van het boek Ethical porn for dicks spreekt in zijn praktijk vaak mannen die tegen de wil van vrouwen foto's online hebben gepubliceerd. 'De seksuele natuur van mannen is gemeenschappelijk', zegt Ley telefonisch vanuit Albuquerque. 'Ze vinden het prettig als andere mannen opgewonden raken van de dingen die zij posten. Helemaal als het daadwerkelijk gaat om een vrouw die zij hebben veroverd. Dan voelen ze zich de koning te rijk.'

Dat blijkt ook uit reacties op fora. Veel reaguurders nemen de moeite om hun opgewonden staat te delen, al dan niet met het fijnbesnaarde 'fapfapfap'. Degene die een linkje of foto plaatst verovert een comfortabel plekje op de top van de apenrots.

Collectieve opgetogenheid

'Bij The Fappening zag je op Reddit echt collectieve opgetogenheid', zegt Adrienne Massanari vanuit Chicago. De docent en onderzoeker aan de universiteit van Illinois bestudeert de dynamiek en interactie op Reddit, een forum waarop gebruikers berichten plaatsen, discussiëren en links delen. 'De mannen vierden samen hun seksuele pleziertje en speculeerden gretig wanneer er nieuwe foto's online zouden komen.'

We zijn daarnaast beroemdheden als ons bezit gaan zien, zegt Massanari. 'We weten veel van hen, hebben in ons hoofd een relatie opgebouwd. En blijkbaar ontstaat dan het gekke idee dat we ook recht hebben op beelden van hun naakte lichaam.'

De vrouwen lijken een stuk bereikbaarder door de amateuristische aard van het materiaal. Een onzekere spiegelselfie voelt toch menselijker dan een gepolijste shoot in Playboy. De aantrekkingskracht van het aanraakbare zie je bij The Fappening, maar ook bij de Amerikaanse mariniers. 'Die vinden het ook een opwindend idee dat ze deze vrouwen gewoon kunnen tegenkomen bij de koffieautomaat', zegt psycholoog Ley.

Maar toch. De motieven zijn misschien niet altijd misogyn, de daad an sich is dat natuurlijk wel. De foto's en video's worden tegen de wil van de vrouwen online geplaatst. Dat is, zoals Fappening-slachtoffer Jennifer Lawrence benadrukte tegenover Vanity Fair, 'een seksueel misdrijf'. De opwinding zit hem ook in dat onvrijwillige, in zien wat je eigenlijk niet mag zien.

De online omgevingen waaraan deze hacks ontspringen zijn bovendien vaak wel vrouwonvriendelijk. Massanari noemt ze 'toxic technocultures', giftige virtuele omgevingen, zoals in sommige delen van Reddit. De norm van de witte heteroman is leidend. 'Er zitten wel vrouwen op Reddit', zegt de onderzoeker. 'Maar de vrouwen die ik interviewde beelden zich óók een publiek van witte, heteroseksuele mannen in als ze iets posten.'

Die monocultuur leidt dan weer tot onweersproken of toegejuicht vrouwonvriendelijk gedrag, zoals bij The Fappening. Er is ook weinig sprake van zelfreflectie. Massanari: 'Op Reddit heerst de nerdcultuur. Die is niet intrinsiek vrouwonvriendelijk, maar er zijn wel mechanismen die daartoe leiden. Nerds zien zichzelf nog altijd als een gemarginaliseerde groep. Ze zijn zich daardoor minder bewust van hun eigen privileges en uitsluitend gedrag.'

De figuren die de foto's plaatsen, delen en becommentariëren pleiten zichzelf vaak vrij met een even kort als kortzichtig argument: hadden ze maar niet zo dom moeten zijn. Eigen schuld. Die drogreden is er in twee varianten. Hadden ze maar niet zo dom moeten zijn om zich te laten hacken, en hadden ze maar niet zo dom moeten zijn om naakt te poseren.

'De trollen zien in de hacks het bewijs dat de vrouwen op de foto's dom zijn', schreef Vice treffend in 2014. 'The Fappening sterkt ze in de overtuiging dat niet de mooie vrouwen de dienst uitmaken, maar mannen. In ieder geval op internet.' En: 'Je gaat je bijna afvragen waar deze mannen opgewondener van raken: vrouwen de les lezen over online veiligheid of de daadwerkelijke foto's.'

'Had ze maar niet zo dom moeten zijn om naakt te poseren' is de veelgehoorde virtuele variant op 'had ze maar niet zo'n kort rokje moeten dragen'. De mensen die dit zeggen vergeten voor het gemak dat sexting tegenwoordig net zo bij normale, gezonde relaties hoort als korte rokjes bij jarenzestigmodel Twiggy. Dat het probleem bij de vrouw wordt gelegd in plaats van bij de mannen die het beeld verspreiden, blijft een fascinerend staaltje maatschappelijke cognitieve dissonantie.

Het neerzetten van deze vrouwen als 'dom' heeft natuurlijk een functie. De vrouw moet naar beneden worden gehaald om het eigen wangedrag te legitimeren. Slachtoffers horen zich bovendien, als het materiaal eenmaal is gelekt, in een hoekje te gaan zitten schamen en vooral niets terug te zeggen.

De voicemails van mensen die protesteren tegen publicatie van hun foto's en video's worden gretig op GeenStijl gegooid. 'Niet tegenstribbelen', schreef iemand in reactie op zo'n voicemail, 'je hebt het nu nog erger gemaakt.' Toen Patricia Paay haar verhaal deed in de talkshow Jinek, merkte een reaguurder op dat 'normale mensen' zelfmoord zouden overwegen en in ieder geval niet meer naar buiten zouden durven. 'Wat doet mevrouw Zeikwijf? Vol met haar bakkes op de tv gaan zitten klagen.'

Reflectie van de samenleving

Waar draait dit in essentie allemaal om? Macht. Macht over het vrouwenlichaam, maar ook over het bepalen van de norm. 'We moeten deze schandalen ook niet geïsoleerd zien', benadrukt Ley. 'Ze reflecteren onze samenleving. De VS hebben nu nota bene een president die opschepte dat hij vrouwen in hun kruis kan grijpen omdat hij rijk en beroemd is.'

De online vrouwonvriendelijkheid is juist een reactie op de veranderende maatschappelijke status van mannen, merkte Ley in zijn gesprekken met patiënten. 'Mannen zijn onzeker. Vrouwen zijn succesvoller in het hoger onderwijs en worden financieel onafhankelijker. Deze veranderingen maken sommige mannen bang voor de toekomst. Ze kunnen niet met de stress omgaan en uiten dat heel verkeerd.'

'Je ziet dat gemarginaliseerde groepen zoals vrouwen en etnische minderheden hun plaats in onze maatschappij opeisen', zegt ook Massanari. 'En dan wordt er teruggeslagen. Dat zie je ook aan het succes van 'alt-right', de antifeministische en racistische online beweging die Trump mede in het zadel hielp.

Hetzelfde mechanisme lijkt op te gaan voor de mariniers. Het delen van de foto's begon nadat vrouwen waren toegelaten binnen de gevechtseenheden. Er is veel verzet tegen die beslissing. Vrouwen zouden het zware werk niet aankunnen en het korps verzwakken. Het lijkt alsof de mannen dat wilden bewijzen door hen niet als volwaardige collega's te behandelen, maar als objecten. Én door de vrouwen te pakken op waar ze het kwetsbaarst zijn: hun seksualiteit.

Drastische gevolgen

Het pijnlijke is: het werkt nog ook. De publicatie van seksueel getinte naaktfoto's en -video's hééft gevolgen voor vrouwen, zowel professioneel als sociaal. De vrouwelijke mariniers zijn geschokt en voelen zich niet meer thuis op hun werkplek. 'Wat ik ook doe, hoe succesvol ik ook word, het zal altijd het interessantste verhaal zijn dat over mij te vertellen is', vertelde een Deense feministe van wie ooit naaktfoto's werden gelekt mei twee jaar geleden.

'De afgelopen dagen leefde ik in een nachtmerrie. Elke dag hoop ik erachter te komen dat het een droom was, maar dat is helaas niet zo', zei Laura Ponticorvo tegen haar fans. 'Ik was zo bang', zei Jennifer Lawrence tegen Vanity Fair. 'Ik kan niet eens beschrijven hoe het voelde om mijn naakte lijf tegen mijn wil de wereld over te zien gaan.'

Het wordt, kortom, gezien als bijna het ergste wat een vrouw kan overkomen. En hoewel dat waar is, is die vaststelling ook weer schadelijk voor de seksuele ontwikkeling van jonge vrouwen. Want sexting hoort er tegenwoordig nou eenmaal bij. 'De meerderheid van de adolescenten verstuurt naaktfoto's', zegt ook Ley. 'Voor veel mensen is het een positieve seksuele ervaring.' Maar als we jonge vrouwen tegelijkertijd leren dat dit normale gedrag hun leven kan ruïneren, dan moet dat van invloed zijn op hun seksuele ontwikkeling.'Ik grap weleens dat eigenlijk van iedereen minstens één naaktfoto online moet staan', zegt Ley. 'We moeten er normaler over gaan doen.'

Wellicht is er ook een minder drastische oplossing. Een simpele gedachte, gewoon iets om in het achterhoofd te houden: zonder toestemming blijf je van vrouwenlijven af. Ook online. Hopelijk kunnen de fappende enclaves dat ook in hun oren knopen. Allebei.