Het zichtbare zwarte niets – symbolisch voor een presidentschap dat stoelt op holle beloften en loze woorden

Precies zoals dit rode petje zweefde deze foto van Tom Brenner de afgelopen dagen door mijn hoofd. Ik keek ernaar, maar hij gaf niets prijs. Ik greep ernaar, maar hij bleef net buiten bereik. Ik vond dat het beeld iets zei, iets symbolisch, iets van belang – maar wat?

Tom Brenner is een ongelooflijke fotograaf, laat ik daarmee beginnen. Hij is een fotojournalist die de Amerikaanse politiek in beeld brengt voor persbureau Reuters. De laatste tijd concentreert hij zich vooral op de president en zijn directe omgeving. Nu zal dat zeker niet voor iedereen gelden, maar wat mij betreft is dat een ondankbaar onderwerp. Beeldmateriaal van Trump c.s. ga ik uit zelfbescherming uit de weg, voor zover dat mogelijk is.

Voor de foto’s van Brenner maak ik een uitzondering. Keer op keer slaagt hij erin het beeld zo te kaderen dat het net iets anders oplevert dan ik verwacht of ooit heb gezien. En hij heeft lef. Trump werd door hem de afgelopen jaren op manieren in beeld gebracht, die je nu niet direct ‘presidentieel’ zou noemen: onscherp, voor de helft, van veraf, in een hoekje, in een weerspiegeling, van heel dichtbij, achter een pilaar, met fladderend haar, of zo dat alleen zijn mond onder een grote zwarte paraplu uit steekt (dat is anatomisch gezien mogelijk).

Zo omschreven klinkt het alsof Brenner de president steeds voor aap zet. Dat is niet zo. Ook anderen onderwerpt hij aan zijn bijzondere manier van kijken en kadreren: Bernie Sanders werd door hem ook eens in tweeën gehakt. Afgaande op de commentaren op bijvoorbeeld Instagram vallen Brenners foto’s van Trump in de smaak bij zowel de mensen die een afkeer koesteren voor de man als bij hen die gaan voor ‘four more years’. Beide groepen zien wat ze willen zien.

Op 19 september, tijdens een Republikeins campagne-evenement in North Carolina, werd dit rode MAGA-petje richting het publiek gegooid. Men probeerde het te pakken, maar de fotograaf was degene die het ving. Nu hangt het, haarscherp, voor eeuwig tegen die gitzwarte achtergrond, die Brenner ongetwijfeld donkerder maakte dan die was, voor het effect.

Alweer zo’n sterk beeld, deze keer zonder Trump en toch ook weer niet. Het lijkt alsof de president onder het petje uit werd gefotoshopt. Misschien zou ik de foto kunnen zien als een voorbode van een toekomst waarin Trump niet meer voorkomt. Waaruit hij, net als het coronavirus, op een dag – in zijn eigen woorden: ‘It’s like a miracle’ – verdwenen is.

Maar dit is geen hoopvolle foto. Er gaat iets sinisters van uit en nu weet ik het: dat komt omdat de leegte onder dat petje het onderwerp is. Dat zichtbare zwarte niets gaat over een presidentschap dat voor het grootste gedeelte stoelt op bluf, holle beloften en loze woorden. Op een geoliede machine die dagelijks duizenden van dit soort rode Trump-petjes uitspuugt, evenals Trump-pennen, Trump-truien, Trump-Tropical Water Flower-bruisballen, Trump-lippenbalsem en Trump-hondenriemen, een even verbijsterend volledige als verpletterend nietszeggende collectie parafernalia, waarvan overigens slechts een klein percentage in de Verenigde Staten werd gefabriceerd.

In de wereld van Trump staan mensen die beter verdienen verwachtingsvol naar iets te grijpen wat nooit binnen hun bereik zal zijn. Dat is wat ik zie in deze foto van Tom Brenner. Anderen zien in dit vliegende petje juist een uiting van triomf, een toekomst vol voorspoed en welvaart die met nog vier jaar Trump voor het grijpen ligt.

De foto zelf zwijgt. Die is het gewend om een vat aan verklaringen te zijn.