Het uniform van de krantenjournalist
Kaki bandplooibroek en een oversized overhemd. Spotlight vangt het uniform van de Amerikaanse krantenjournalist precies, zeggen critici. Hoe doet de film dat?
Er zijn twee dingen die je als journalist altijd in de achterbak moet hebben, vertelde veteraan Ton van Dijk (oud-hoofdredacteur Nieuwe Revu en Panorama) tijdens de opleiding journalistiek: een net jasje en een leren jack.
Het eerste kon je aanschieten als je bij de directeur van een bedrijf op bezoek moest, het tweede deed je aan als je bij de ontslagen werknemers langsging.
Het was een memorabele les. Omdat Van Dijk, type voeten op het bureau, helemaal niet de man leek die lang over kleding nadacht. Maar vooral omdat hij ons indirect leerde dat een journalist een kameleon moet zijn: onzichtbaar, opgaand in de omgeving.
Saaiheid als signatuur
Het is misschien niet zo herkenbaar als een brandweerpak, maar er bestaat dus zoiets als een basisuniform voor de (kranten)verslaggever of onderzoeksjournalist. Een simpele, praktische outfit waaraan geen mens aanstoot kan nemen. Saaiheid als signatuur.
Geen film weet dat uniform zo goed te treffen als Spotlight, verzuchten filmjournalisten wereldwijd. De film van Thomas McCarthy, genomineerd voor zes Oscars (niet die voor beste kostuums) en gebaseerd op een waargebeurd verhaal, gaat over een groep onderzoeksjournalisten van The Boston Globe die grootschalig kindermisbruik binnen de katholieke kerk onderzoeken. En mensenlief, wat zien die er ongelofelijk suf uit.
Spotlight is een parade van oversized overhemden in wit en blauwtinten, opgerolde hemdsmouwen en bandplooibroeken, liefst kaki. Leren platte schoenen of loafers. Horloges met bruin leren bandje (deadlines!) en (leren) schoudertassen waar net te veel documenten in zitten. Ze dragen het op de redactie en bij een honkbalwedstrijd. Als ze langs gaan bij een chic advocatenkantoor, gaat er een jasje overheen. Een rondje aanbellen bij de vermeende misbruikslachtoffers in de verpauperde buitenwijken van Boston? De journaliste draagt een non-descripte regenjas die tien jaar geleden uit de C&A-voordeelbakken lijkt geplukt.
Twee journalisten springen eruit: Sacha Pfeiffer (Rachel McAdams) omdat zij vrouw is - qua kleding verschilt ze in niets van haar mannelijke collega's. En Mike Rezendez (Mark Ruffalo) die zwarte lage Dr. Martens draagt, een vormeloze spijkerbroek en een leren jack - hij is dan ook de rebelse van het stel. Zijn haar ziet eruit alsof hij het zelf heeft geknipt.
Spotlight is een pakkend drama met actuele vragen
Lees hier de recensie (****)
Comfortabel
Spotlight is 'de minst modieuze film sinds tijden', schreef The Guardian. De Britse krant interviewde, net als The New York Times, kostuumontwerpster Wendy Chuck. In die artikelen vertelde Chuck dat de kledingstijl zo authentiek lijkt omdat ze veel gesprekken voerde met de echte journalisten die in de film geportretteerd werden. Ze vroeg hun waar ze van hielden ('Sacha was een groot fan van kakikleurige broeken en T-shirts') en waar ze winkelden ('Discounters, GAP en tweedehandswinkels' of 'weet ik niet, mijn vrouw koopt mijn kleren'). Veel geld was er niet, leerde ze, comfort stond voorop.
Doorgaans zien journalisten in films er beter uit. Pakken en dassen zie je bij de moderne krantenverslaggever in films nog zelden. Maar zelfs als ze casual gekleed zijn, zien ze er niet zo verschoten uit als de groep uit Spotlight. In de Amerikaanse Millennium-trilogie heeft Daniel Craig wel truien aan, maar zijn sjaal is knap geknoopt en hij heeft een fantastische bril. Robert Downey jr is in Zodiac gewoon hip, met zijn wufte sjaaltje en zijn mouwloze vest. Kaki-bandplooibroeken en opgerolde hemdsmouwen zijn bijna cliché: ze duiken op in The Company You Keep tot Shattered Glass en in journalistenfilm bij uitstek, All The President's Men (1976). Maar zeker in die laatste blijven Robert Redford en Dustin Hoffman behoorlijk appetijtelijk in het journalistenuniform.
Wat de vrouwen betreft: in The Devil Wears Prada (2006) en in Fifty Shades of Grey (2015) dragen Anne Hathaway en Dakota Johnson blouses en truien boven een rokje, om serieus over te komen. Ze worden daarom belachelijk gemaakt, maar echt idioot ziet het er niet uit.
Spijkerbroek en gympen
De onmodieuze journalistenkleding uit Spotlight leverde wereldwijd herkenning op. Toch is er volgens kostuumontwerpster Wendy Chuck iets als het typische 'Bostonuniform', vertelde ze in The New York Times en The Guardian: een blauw overhemd, een bandplooibroek, donkerbruine schoenen. Vervang de bandplooi door spijkerbroek, en de loafer door een gymp en je hebt al snel een Nederlandse verslaggever.
Mooie mensen moeilijk lelijk te kleden
Chuck merkte dat mooie mensen niet zo gemakkelijk lelijk te kleden zijn. Zo kon actrice Rachel McAdams alles aan. Ze loste het op door de snit aan te passen: toen zij de actrice in vormeloze jarennegentigkleding hees (terwijl het verhaal in 2003 speelt) werkte het wel. Het werkte zelfs zo goed, dat de acteurs protesteerden en er hartelijk werd gelachen om de eerste setfoto's van McAdams op sociale media. Chuck besloot toen de kleding toch ietsjes te tailleren.
Verder gaf Chuck de kleding een afgedragen look door ze te wassen met een tennisbal (dat breekt de vezels af) en een scheut bleek in de machine. Strijken deed ze niet. Een polo moest eruitzien alsof hij 's avonds over de stoel is gegooid en 's ochtends weer is aangetrokken.
Zo mag de kledingstijl van de Spotlight-journalisten non-descript lijken, stiekem zegt het heel veel over de personages: Ik heb geen tijd om te winkelen of me te bekommeren om uiterlijkheden, schreeuwen de verwassen overhemden. Ik heb interessantere dingen aan mijn hoofd, roept de oude bandplooibroek.
Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.
