‘Het moet gaan over die man, die kop’

AMSTERDAM Een ‘huis’ moet het worden, het museum voor Jan Wolkers in Leiden. Een arrangement van kamers vol voorwerpen, boeken, kunstwerken en foto’s zal bezoekers de indruk geven dat de in oktober vorig jaar overleden schrijver en beeldend kunstenaar er gewoond heeft – en eigenlijk maar net weg is.

Het leek vorige week een spontane oprisping: Wolkers’ weduwe Karina vertelde in het radioprogramma Het oog op Morgen dat hij zijn collectie beeldende kunst en manuscripten graag in Leiden wilde tentoonstellen. De gemeente reageerde desgevraagd ‘trots’ en ‘vereerd’.

Een opwelling was het niet. Voormalig museumdirecteur en huidig hoogleraar Rudi Fuchs heeft op verzoek van familie en vrienden al een scenario gemaakt voor de inrichting van zalen waarin het leven en het werk van Wolkers wordt geëtaleerd.

Direct na de entree moeten foto’s komen te hangen uit zijn jeugd, naast beeltenissen van de sociale geschiedenis van de stad. Verderop draaien speelfilms die naar zijn boeken zijn gemaakt, documentaires, interviews. Een zaal zal als een atelier ogen, met net voltooide schilderijen. Vitrines met manuscripten, handgeschreven dagboeken. Speciale aandacht voor zijn beleving van de natuur en zijn vermogen dat over te brengen op kinderen; educatie moet een element zijn. En overal: schilderijen, reliëfs, tekeningen.

Fuchs: ‘Het is niet nodig alles van hem te zien of te lezen. Het moet gaan over de man, die kop. En over de tijd waarmee hij zich altijd heeft bemoeid. Als telg uit gereformeerd nest. Als politiek activist. Als naoorlogs kunstenaar. Het moet niks statigs hebben. Er mag wat gebeuren. Laat het een volksmuseum zijn.’ Wolkers heeft nog voor zijn dood kennis genomen van de schets. ‘Hij was het ermee eens.’

De aanzet tot ‘het Wolkers Huis’ dateert uit 2006. Hij had te kennen gegeven dat hij een oplossing zocht voor de grote hoeveelheid kunstwerken die bij hem thuis op Texel lag opgeslagen. Op initiatief van hoofdredacteur Pieter Broertjes van de Volkskrant, een vriend van de familie, is in de zomer van dat jaar een bijeenkomst belegd met Alexander Pechtold, toen nog minister voor D66 (later fractieleider), en Rudi Fuchs. Hoe doe je recht aan de nalatenschap van Wolkers? Een idee diens villa op Texel te bestemmen tot werkplaats sneuvelde onmiddellijk – Karina wilde er blijven wonen. Bovendien sprak Wolkers de voorkeur uit voor onderdak in Leiden – ‘mijn stad’. De in Oegstgeest geboren schrijver bracht er zijn jeugdjaren door, volgde er de tekenacademie en bezocht er zijn eerste musea.

Een jaar later kwam het tot een eerste ontmoeting met bestuurders van de stad: de wethouders Raymond Keur (Financiën) en Paul Jonas (Cultuur) brachten met de kabinetschef van de burgemeester Hein van Woerden een bezoek aan Texel. Tot concrete plannen kwam het niet: het college van B en W struikelde enkele maanden later over de aanleg van een lightrailverbinding, de RijnGouweLijn.

Maar de gemeente wil de mogelijkheden alsnog serieus laten onderzoeken. Inmiddels is een projectleider aangesteld, Edwin Jacobs, de nieuwe directeur van het Stedelijk Museum De Lakenhal. Hij heeft binnenkort een kennismakingsgesprek met Karina Wolkers.

Rudi Fuchs ziet kansen. ‘Het is het verhaal van een publiek persoon, een Hollandse jongen die succes heeft, een uiterst aanminnige man, met veel oprechte deernis en betrokkenheid in heel zijn oeuvre.’ Artistiek valt er ook nog wat uit te leggen. ‘Fascinerend is dat hij zich als kunstenaar volstrekt autonoom heeft kunnen ontwikkelen. Hij verdiende al vroeg redelijk veel met zijn boeken, dus hij heeft nooit hoeven te concurreren met anderen. Hij hoefde ook niks te verkopen.’

Hoewel niet veel werk zich in museaal bezit bevindt, is er volgens Fuchs veel materiaal voorhanden. Het huis in Texel staat vol met beelden en schilderijen, kasten liggen vol aantekeningen en correspondentie.

Hij meent dat de plannen moeten inspelen op bestaande faciliteiten in Leiden. ‘Dat spaart onder anderen een directeur en een secretaresse uit.’ Over locaties wordt al gespeculeerd: ruimten in De Lakenhal zelf en de aula op de begraafplaats Groenesteeg vormen een optie. Over de financiering is volgens de gemeente nog niet gesproken. De initiatiefnemers willen nagaan of culturele fondsen kunnen bijdragen.