Het jaar van Fortuyn is een van de beste Nederlandse series van de afgelopen jaren ★★★★★

De top van het Nederlandse acteren excelleert in Het jaar van Fortuyn, met als centraal duo Jeroen Spitzenberger als Fortuyn en Ramsey Nasr als PvdA-lijsttrekker Ad Melkert, zijn opponent. Fedja van Huêt speelt Mat Herben van Lijst Pim Fortuyn, de verteller van deze ongelofelijke geschiedenis.

Het risico bij series over een recente geschiedenis is dat je wordt afgeleid door de mate waarin de acteurs de personages wel of niet treffen. Als maker wil je voorkomen dat het iets weg heeft van cabaret, alsof er een oude aflevering van Koefnoen is opgeduikeld.

Maar je wilt ook niet dat de kijker zich enkel vergaapt aan de virtuositeit van een acteur als Ramsey Nasr, die hier een onvergetelijke Ad Melkert neerzet. Ja, de gelijkenis is knap, met die pruik, die stem en die lichaamshouding. Maar het werkt uiteindelijk omdat je hier iemand van vlees en bloed ziet: kwetsbaar en onuitstaanbaar. Niet in staat een televisiepoliticus te zijn, niet in staat verslagenheid of woede ook maar enigszins te maskeren. Het is een briljante rol van Nasr.

Dat de serie zo veel indruk maakt, begint ondanks al die acteerkanonnen bij het scenario van Nathan Vecht en Pieter Bart Korthuis, dat ons meteen in het drama trekt. Het is gepresenteerd als een dubbelloops-tragedie, richting een voor beide hoofdrolspelers onafwendbaar einde. De figuren van Melkert en Fortuyn lijken soms bevroren in de tijd, eeuwig met elkaar verwikkeld in dat roemruchte, kluchtige televisiedebat (hoogtepunt van de derde aflevering). Maar in Het jaar van Fortuyn proberen de makers de figuren dramatisch in te vullen, waardoor ze allebei genuanceerder naar voren komen.

Vecht en Korthuis, en regisseur Michiel van Jaarsveld, hebben voor de vorm gekeken naar het werk van de Amerikaanse regisseur en scenarist Adam McKay, en dan vooral de manier waarop hij zijn waargebeurde, complexe geschiedenissen met alle middelen voorhanden vertelt. Zoals in Vice (2018), over het leven van vice-president Dick Cheney, en The Big Short (2015), over de financiële crisis.

De inspiratie uit zich in hoofdstuktitels in beeld, aftellen naar belangrijke data, een wilde mix van archiefmateriaal en gespeelde scènes en, het opvallendst, een verteller die de vierde wand doorbreekt en zich tot de kijker wendt. In het moderne seriewezen is het bijna een sleetse truc, maar Fedja van Huêt blaast het overtuigend nieuw leven in. Dat gebeurt al in de eerste aflevering, als de figuur van Herben nog aan de zijlijn zit als lid van een van de vele Leefbaar-partijen, en hij aan de (jongere) kijker met behulp van de inhoud van zijn lunchtrommel uitlegt hoe het ook alweer zat met de ‘paarse’ politiek.

Het gebruik van muziek is meer dan doeltreffend, vaak in contrast met de momenten op het scherm. Het meeste effect heeft dit als de scène van de aanslag op Fortuyn zich afspeelt met op de achtergrond Radioheads trage Exit Music (For a Film).

Soms draagt de geschiedenis de dramatiek op een presenteerblaadje aan, al was het maar omdat de bizarre verhouding tussen Nederlandse politiek en de televisiewereld twintig jaar geleden pas op stoom begon te komen, in een wanhopige poging om de afgedwaalde kiezer terug te winnen. Herinnert u zich nog het verkiezingsdebat in de pauze van de Soundmixshow? Laten we zeggen dat de makers dit hoofdstuk dankbaar in ontvangst nemen.

Het jaar van Fortuyn is een balanceeract, die erin slaagt om de onweerstaanbare comedy-elementen (de verhouding tussen Nasrs Melkert en de Wim Kok van Jaap Spijkers verdient bijna een eigen serie) in te bedden in een bij vlagen aangrijpend noodlotsdrama.