Het is mooi geweest: Liesbeth List

Na een carrière van meer dan vijftig jaar als chansonnière, zangeres en musicalvedette, trad Liesbeth List in 2017 terug uit de publiek frontlinie. ‘Het is mooi geweest’, zei ze over haar tijd op het podium, waarna de stilte langzaam intrad. Die stilte is nu definitief geworden, maar al die nummers zijn er nog.

‘Totdat ik doodga wil ik leven, en ik hoop dat dat nog lang is’. Dat zei Liesbeth List in augustus 2017 in haar moderne appartement in Amsterdam Noord, met uitzicht op het IJ. Twee maanden later zou een musical over haar leven en werk uitkomen en bovendien een geautoriseerde biografie: Liesbeth List, de dochter van de vuurtorenwachter. Wederom twee belangrijke momenten in haar carrière, en wederom aanleiding om in de publiciteit te treden.

Maar tegelijk wist ze dat het tijd was om daarna te stoppen: List leed aan een vorm van dementie, als gevolg van hersenletsel uit het verleden. Samen met haar dochter Elisah was besloten dat ze zich uit het openbare leven zou terugtrekken. List, toen: ‘Het verhaal is verteld. Mij zorgen maken over de toekomst – ik heb het nooit gedaan. Ik leef in het nu. Ik laat alles over me heen komen, begrijp je?’

Niet lang daarna verhuisde ze naar een verzorgingshuis in Soest, waar de zangeres afgelopen woensdag op 78-jarige leeftijd is overleden. Rustig, in haar slaap, met haar geliefde naasten om haar heen – zo liet de familie vrijdag weten. De crematie vindt volgende week in besloten kring plaats.

De afgelopen drie jaar heeft niemand nog iets van of over Liesbeth List gehoord. Dat was vreemd, want er is geen Nederlandse artiest denkbaar die zo lang, meer dan vijftig jaar, continu in de frontlinie van het openbare leven heeft gestaan. Op de eerste plaats door haar eigen kwaliteiten als chansonnière, zangeres en later ook als musicalvedette. Maar ook omdat haar leven nogal bijzonder was, zowel wat afkomst als carrière betreft.

Vuurtorenwachter

Ze werd als Elisabeth Dorothea Driessen in 1941 in Bandoeng, toenmalig Nederlands-Indië geboren, en bracht een deel van haar jeugd door in het jappenkamp. Als gevolg van de verschrikkingen daar pleegde haar moeder in 1949 zelfmoord. Een paar jaar later werd Elly Driessen op Vlieland geadopteerd door de plaatselijke vuurtorenwachter Jaap List en vanaf toen was haar naam Liesbeth List.

Toen ze als jonge vrouw het eiland verliet en in Amsterdam naar de modevakschool ging, verkeerde ze al snel in artistieke kringen, want ze wilde zangeres worden. En zo maakte ze in 1962 haar televisiedebuut in het tv-programma Nieuwe Oogst waar ze een chanson van Gilbert Bécaud zong. Al snel volgde de ontmoeting met Ramses Shaffy, die haar vroeg voor zijn Shaffy Chantant en die bepalend zou zijn voor haar carrière. Die carrière ontrolt zich daarna als een aaneenschakeling van heel veel hoogtepunten en af en toe ook periodes van vergetelheid. Want als één ding opmerkelijk is aan haar artistieke loopbaan, zijn het die golfbewegingen van grote successen en persoonlijke twijfels over haar eigen kwaliteiten.

Na de gouden jaren met Shaffy duurt het even voordat List haar eigen weg vindt, maar dan brengt ze in korte tijd drie lp’s uit die tot de hoogtepunten van de Nederlandstalige liedkunst zijn gaan behoren: Liesbeth List zingt Theodorakis (1967), Pastorale (1968) en Liesbeth List zingt Jacques Brel (1969). De titelsong van Pastorale, een duet met Ramses Shaffy, wordt een van haar grootste hits, maar op dat album – met tekst en muziek van Lennaert Nijgh en Boudewijn de Groot – staan ook prachtige nummers als De Sneeuwkoningin en Een grijze lente. Haar vertolking van Brel-nummers als Laat me niet alleen, Dat soort volk en Brussel gelden nog steeds als de beste ooit in het Nederlands gezongen. Ook internationaal timmert ze aan de weg – ze zingt duetten met Whitney Houston, Charles Aznavour en Rod McKuen en treedt veel op in Duitsland, België en Frankrijk.

In de jaren tachtig wordt het stiller om haar heen, maar na een toevallige ontmoeting met zanger Frank Boeijen krijgt haar carrière ineens een succesvolle doorstart. Samen met hem maakt ze twee elpees List (1994) en Noach (1996). De wijze waarop zij Boeijen-nummers als De Verzoening en Zeg me dat het niet zo is zingt maken grote indruk. Op Noach staat ook het bezonken Oude Foto (tekst Freek de Jonge) waarin ze terugkijkt op haar moeder en jeugd in Indië.

Doorvoeld

Als Albert Verlinde haar vervolgens in 1999 vraagt voor de hoofdrol van Edith Piaf in de musical Piaf, krijgt La List ook weer alle schouwburgen vol. Voor haar rol ontvangt ze een Musical Award, en tien jaar later opnieuw als ze die rol in een aangepaste versie wederom speelt. Ook toen bleek dat List, behalve een uitzonderlijk zangeres, een goede actrice was. Dat had ze tijdens optredens overigens altijd al laten zien: als List een lied zong, zong ze niet alleen, maar ze doorvoelde en begreep het ook, en juist dat raakte haar publiek. Behalve haar stem gebruikte ze haar armen, handen en mimiek – uit dat frêle lichaam kwam dan vaak een betrokken en gemeende dramatiek.

Privé was Liesbeth List dus vooral die dochter van de vuurtorenwachter, en later de partner van schrijver Cees Nooteboom, met wie ze van 1965 tot 1979 een opmerkelijke relatie had. Daarna trof ze horecaondernemer Rob Braaksma met wie ze trouwde en dochter Elisah kreeg. Hij was haar steun en toeverlaat en vergezelde haar ook op haar theatertournees. Het stel omringde zich met een hechte vriendengroep, waarvoor ze legendarische etentjes gaf. List bleek ook privé even beminnelijk als betrokken.

Liesbeth List had letterlijk twee gezichten: dat van Elly Driessen, die niemand herkende als ze boodschappen deed, en dat van Liesbeth List. Bij elk openbaar optreden ging die ravissante pruik op, werd die markante make-up aangebracht en kleedde ze zich in fraaie couturejurkjes. Zo ook bij de première van de musical Liesbeth List op 2 oktober 2017 toen ze na afloop op het podium van theater Carré verscheen en een ovationeel applaus kreeg. Op dat moment zag je ook dat langzamerhand, na heel veel jaren van onzekerheid en twijfel, ook tot haar doordrong hoe belangrijk zij is geweest voor de Nederlandse lied- en theaterkunst.

Dat daarna de stilte haar intrede deed, besefte ze goed, tijdens dat laatste interview in 2017. ‘En wat dat podium betreft: het is mooi geweest. Ja, inderdaad, dat is ook de titel van een van mijn nummers: Het is mooi geweest.’ Die stilte is nu definitief geworden, maar al die nummers zijn er nog.