Het indrukwekkende Natural Light dompelt de kijker volledig onder in een wrede wereld ★★★★☆

Als bondgenoot van nazi-Duitsland leverde Hongarije tijdens de Tweede Wereldoorlog tienduizenden soldaten aan het Duitse leger. Zij werden meestal niet naar het front gestuurd, maar moesten de orde handhaven in de bezette gebieden. Een onoverzichtelijke taak, want het veroverde terrein was allesbehalve onder controle. In de uitgestrekte bossen van de Sovjet-Unie wemelde het van de partizanen.

De Hongaarse regisseur Dénes Nagy rakelt met zijn film Natural Light een weinig besproken hoofdstuk op uit de geschiedenis van zijn land. Aan de steun voor Hitler wordt liever niet teruggedacht. Ook voor niet-Hongaren is het een gewaagd onderwerp, omdat Nagy een nazi-militair opvoert als hoofdpersoon, zonder hem als door en door slecht te presenteren.

Het is een perspectief dat de laatste tijd vaker opduikt, zowel in literatuur als films. Zo vertelde de Kroatische schrijver Slobodan Šnajder in De reparatie van de wereld het verhaal van zijn vader, die als etnische Duitser moest toetreden tot de Waffen-SS, en toont de Russische film Achrome (geselecteerd voor de Tiger Competitie van het Rotterdams filmfestival, en later dit jaar waarschijnlijk in de bioscoop te zien) de Tweede Wereldoorlog door de ogen van een Litouwse Wehrmacht-soldaat.

Ook daders, laten deze verhalen zien, zijn soms niet meer dan pionnen in een kluwen van oorlogsellende waar niemand om gevraagd heeft. Voor reservekorporaal István Semetka (Ferenc Szabó) uit Natural Light is het vooral een kwestie van overleven. De kou, modder, honger, de onzichtbare tegenstander, de bevelen van zijn meerderen – alles lijkt erop gericht hem zijn laatste rest menselijkheid te ontnemen.

Nagy baseerde de film deels op de verhalen van zijn opa, die in Oekraïne vocht, deels op een roman van Pál Závada, al gebruikte hij daarvan maar een klein deel. Terwijl het boek twintig jaar omspant, speelt de film zich af gedurende een paar dagen. De kijker krijgt niets te weten over Semetka’s voorgeschiedenis. Ook zijn gedachten blijven verborgen, want Natural Light is een film van weinig woorden. Nagy drukt zich liever uit met close-ups van gegroefde gezichten (hij gebruikte alleen niet-professionele acteurs, merendeels boeren), schilderachtige beelden van het kille landschap en een uiterst secure geluidsband.

De rigoureuze keuze voor stijl boven duiding heeft een keerzijde. Het gebrek aan informatie maakt de film even ondoordringbaar als het bos waar Semetka ronddwaalt. Tegelijk is dat precies het doel van dit indrukwekkende speelfilmdebuut, dat in Berlijn werd bekroond met de Zilveren Beer voor beste regie. Natural Light dompelt de kijker volledig onder in een wrede wereld, net als Semetka zonder grip of overzicht, verloren in een door oorlogen getekende regio.