Het Imagine Film Festival gelooft in sciencefiction, want de toekomstfilm kan ons redden

De natuur die terugslaat als festivalthema. Zo hadden ze het bedacht bij het Imagine Film Festival, lang voordat het jaarlijkse evenement afgelopen april zou plaatsvinden. En toen mepte de natuur, waartoe we het al dan niet op een Chinese dierenmarkt geboren coronavirus gemakshalve ook rekenen, inderdaad terug. Zozeer dat de hele festivaleditie werd afgeblazen. Nu, tegen het einde van de zomer, presenteert Imagine alsnog een hybride editie. Deels online, deels in Amsterdamse theaters.

Zonder virusfilms, maar wel met filmrampspoed in diverse gedaanten. Zoals in het nieuwe Chinese drama Last Sunrise, waarin de zon plotseling opraakt en de temperatuur op aarde snel daalt. Of Sea Fever, waarin een Ierse vissersboot stuit op een zonderlinge en uiterst nare zeeparasiet. Maar ook de roemruchte jarennegentigflop Waterworld, waarin de wereld is overspoeld en hoofdrolspeler Kevin Costner kieuwen bezit, maakt deel uit van het programmaonderdeel Nature Strikes Back! Uit de festivalhandleiding: ‘Hoe dik aangezet sommige eco-horror of cli-fi (climate fiction) ook is, de realiteit begint de laatste tijd griezelig veel op fantastische fictie te lijken.’

Dat film, en in het bijzonder het futuristische of sciencefictiongenre, ons kan helpen de natuur in toom te houden, is vrijdagavond onderwerp van een online paneldiscussie. Een van de sprekers is de Franse historicus en filmliefhebber Etienne Augé (46), die onder meer sciencefiction (gedefineerd als ‘de geschiedenis van de toekomst') doceert aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De grootste misvatting over sciencefictionfilms, zegt Augé in een telefonisch interview, is dat die de toekomst behoren te ‘voorspellen’.

‘Mijn favoriete sf-film aller tijden is Blade Runner. Het jaar 2019 waarin die film uit 1982 zich afspeelt, doet weinig denken aan het echte 2019. Maar in het denken over – en waarschuwen voor – de relatief nabije toekomst, kun je toch van alles uit Blade Runner oppikken. De betekenis van artificiële intelligentie bijvoorbeeld, of de rol van vervuiling.’

Sciencefiction kent haar oorsprong in Frankrijk en Groot-Brittannië, met schrijvers als Jules Verne en H.G. Wells. Later werd het genre omarmd in de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. Dat juist wereldmachten sciencefiction voortbrachten, is volgens Augé geen toeval. ‘China moest er decennialang niets van hebben: sf was bourgeois, decadent. Maar China is nu om. Onlangs stond er een artikel over de nieuwe Chinese productiecode in het filmblad Variety: dat die films China altijd als een positieve geavanceerde natie dienen voor te stellen. Ik geef aan de universiteit ook les in propaganda, het valt hier natuurlijk mee samen: welk verhaal vertel je over de toekomst van een land?’

Interessant vindt Augé ook dat nazi-Duitsland niets moest hebben van het genre. ‘Onder de nazi’s werden 1.100 films geproduceerd, niet één was sciencefiction.’

Dat het land waar de Fransman terechtkwam (vanwege de liefde) en nu woont en werkt, niet of nauwelijks sciencefiction produceert, acht Augé niet vanzelfsprekend. ‘Nederland is nu eenmaal een klein land’ - waarom zeg je dat? Zo’n onzin! Nederland staat in tot twintig van grootste economieën, jullie zijn een fake klein land. Trouwens: Denemarken en Zweden zijn kleiner, maar daar maken ze wél sciencefiction. Heb je Aniara gezien, die Zweedse sciencefictionfilm uit 2018? Echt heel goed. Of die Zweedse televisieserie Real Humans? Waarom zou dat niet in Nederland kunnen? De vraag aan Nederlandse filmmakers is: hebben jullie niks zinnigs te zeggen over de toekomst?’

Diezelfde vraag, zegt de universiteitsdocent, legde hij op de ochtend van het gesprek met de Volkskrant voor aan enkele Afrikaanse diplomaten. Maar dan als docent aan het Clingendael instituut, waar Augé diplomaten traint (hij werkte zelf jarenlang op de Franse ambassade in Beiroet). ‘Vanochtend sprak ik over de betekenis van Black Panther met diplomaten uit landen als Mauritanië en Senegal. Die Amerikaanse film toont Afrika als de nieuwe en ver ontwikkelde supermacht, iets wat volgens mij ook werkelijkheid zou kunnen worden.’

De deze week op Imagine vertoonde films uit het Nature Strikes Back! –programma zijn niet door Augé geselecteerd. ‘Ik ben wel benieuwd. Waterworld ken ik natuurlijk. Heb ik onlangs – toevallig – nog eens geprobeerd te herzien, maar ik ben halverwege gestopt. Jezus, dat viel niet mee. Wellicht moet ik toch nog eens doorzetten. Ook van de allerslechtste futuristische films kun je soms iets opsteken.’